میراث دیجیتال

به «اشکان بروج» گفتم برو و روی «میراث دیجیتال» کارکن. او رفت و کار کرد و نتیجه‌اش متن زیر است. امیدوارم همیشه موفق باشد.

میراث الکترونیک (۱)

E-Heritage

شاید تا به حال هیچ تصوری از میراث الکترونیک نداشته‌اید و این واژه را برای اولین بار است که می‌شنوید. این کاملا طبیعی است، زیرا بحث میراث الکترونیک به تازگی در دنیا مطرح شده است و به طور فزاینده‌ای در محافل گردشگری در حال بررسی است.

آشنایی با میراث الکترونیک و پیشینه آن: سازمان یونسکو در تعریف این میراث آن را چنین معرفی می‌کند:

” برنامه سازمان جهانی یونسکو با هدف حفظ و جلوگیری از پراکندگی و پخش مجموعه‌های با ارزش کتابخانه‌ای و آرشیوهای مختلف جهانی است.”

در جهان امروز حجم زیادی از اطلاعات به صورت دیجیتالی و در قالب شکل‌های متنوعی از قبیل متن، پایگاه داده‌ها، صوت ، فیلم و تصویر تولید و ذخیره می شوند. برای نهادهای فرهنگی که به صورت سنتی عهده‌دار جمع‌آوری و حفظ میراث فرهنگی هستند، این سوال مطرح است که برای نسل‌های بعدی کدام یک از موارد اشاره شده می‌بایستی حفظ شود و نحوه گزینش و نگهداری از آن‌ها نیز به چه شکلی باید باشد.

امروزه که حجم عظیمی از اطلاعات با ارزش دیجیتالی در تمامی زمینه‌های مختلف فعالیت انسان جمع‌آوری شده و از طریق کامپیوتر قابل دسترسی است، نیاز است تا با استفاده از شیوه‌ها و سیاست‌های ویژه‌ای محافظت شوند، در غیر این‌صورت شاید به راحتی از بین بروند.

محافظت از این اطلاعات مشکلات جدیدی را به همراه دارد. اگر بخواهیم شکل اصل چنین موادی را در دسترس عموم قرار دهیم، می‌بایستی به دلیل اهمیت ویژه اطلاعات در کنار محافظت از فایل‌های دیجیتالی به مراقبت و نگهداری از تجهیزات فنی از جمله سخت افزارها و نرم‌افزارهای سازگار با اطلاعات نیز پرداخت. در بیشتر موارد، بخش‌های چند رسانه‌ای درون وب سایت‌ها که شامل لینک‌های اینترنتی متعددی نیز هستند، مشکلاتی را در مورد حق استفاده و قوانین کپی رایت به وجود می آورند و حتی باعث می‌شود که ملیت سایت و مکان انتشار آن نیز مشخص نباشد.

سازمان جهانی یونسکو با هدف ارایه استانداردهایی جهت هدایت دولت‌ها در زمینه فعالیت‌های محافظتی در عصر دیجیتال، به بررسی این موضوعات پرداخته است. طبق قطعنامه شماره سی و چهار سازمان یونسکو که در سی و یکمین نشست کنفرانس عمومی این سازمان برگزار شد، توجه به رشد مداوم میراث الکترونیک در سرتاسر جهان و ضرورت همگانی شدن جهانیان برای محافظت از حافظه دیجیتالی در حال انقراض، مورد تاکید و توجه قرار گرفت. در نشست بهاره این سازمان در سال ۲۰۰۱ نیز به این مطلب اشاره شده است که تمامی دولت‌ها، سازمان‌های دولتی و غیر دولتی، تمامی سازمانهای بین‌المللی و ملی و همچنین تمامی نهادهای خصوصی می بایستی محافظت از میراث الکترونیک را در اولویت برنامه‌ها و سیاست های خود در سطح ملی قرار دهند. علاوه بر این اعضای این نشست موافقت خود را مبنی بر ضرورت آغاز هر چه سریعتر محافظت از میراث الکترونیک (میراث دیجیتالی) اعلام کردند.

پیچیدگی مشکلات مشارکتی بدان معناست که عمل محافظت می‌بایستی با مشارکت تولید کنندگان اطلاعات دیجیتالی یعنی برنامه نویسان انجام شود؛ این محافظت باید در هنگام طراحی تولیدات مورد توجه قرار گرفته و به کار رود. کاملا مشهود است که محافظت دیگر تنها مسئولیت سازمان‌های بایگانی نیست و تمامی نهادها می‌بایستی آن را در جمله وظایف خود قرار دهند.

همکاری، راهنمایی، راهبری و تقسیم کار از جمله عناصر اصلی برای محافظت از میراث الکترونیک هستند. نهادهای فرهنگی نیاز به همکاری جمع‌آوری کنندگان اطلاعات و تولید کنندگان نرم‌افزار دارند. برای اطمینان به نسل‌های آتی جهت استفاده از منابع ارزشمند دیجیتالی که در دهه‌های پیشین به شدت بر روی آن سرمایه گذاری شده است، حمایت و وجود منابع کافی در مقطع برنامه ریزی ضروری است.

برهمین اساس سازمان جهانی یونسکو برای ارتقاء محافظت دیجیتالی، برنامه ها و خط مشی‌هایی را ارایه کرده است که به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت:

۱. برنامه جامع و وسیع رایزنی با دولت‌ها، سیاست گذاران دولتی، نهادهای مرتبط و کارشناسان میراث، برنامه نویسان و همچنین سازمان‌های استاندارد سازی.

۲. ارایه راهنمایی‌های فنی

۳. اجرای پروژه‌های کوتاه مدت و آزمایشی

۴. آماده کردن پیش نویس منشور محافظت از میراث الکترونیک برای تصویب در نشست سی و دوم کنفرانس عمومی سازمان جهانی یونسکو

کتابخانه ملی استرالیا بنا به قرارداد خود با سازمان یونسکو رهنمودهایی را برای محافظت از میراث الکترونیک ارایه کرده است. این سند به معرفی رهنمودهای کلی و تخصصی برای محافظت و تداوم دسترسی به میراث الکترونیک در حال رشد جهان پرداخته است. این سند برای هم‌صدایی و همراهی با منشور محافظت از میراث الکترونیک در نظر گرفته شده است.

کالین وب به همراه کتابخانه ملی استرالیا، درسال ۲۰۰۲ نشست‌های متعددی را برای رایزنی منطقه‌ای در مورد محافظت از میراث الکترونیک در کشورهای مختلف دنیا برگزار کردند که اولین آن‌ها برای آسیا و اقیاونسیه و در استرالیا برگزار شد.

در این نشست‌ها بیش از ۱۷۵ کارشناس در زمینه های مرتبط از جمله آژانس‌های استاندارد سازی، کتابخانه داران و آرشیو داران، خبرنگاران و نمایندگان صنعت نرم‌افزار و سخت افزار و… از ۸۶ کشور دنیا حضور داشتند که به ارایه نظر درباره محافظت از میراث الکترونیک و بررسی منشور آن پرداختند.

میراث الکترونیک (۲)

مفهوم میراث دیجیتالی

میراث دیجیتالی در برگیرنده تمامی مواد و وسایل کامپیوتری است که دارای ارزش خاصی بوده و می‌بایستی برای آیندگان باقی بماند. این میراث را جوامع، صنایع، بخش‌ها و نواحی مختلف به وجود می آورند. تمامی مواد دیجیتالی دارای ارزش و اهمیت یکسانی نیستند و تنها بخشی ازآن‌ها که تداوم میراث دیجیتالی آن‌ها دارای تضمین باشد، ارزشمند بوده و برای آن‌ها رویکردهای محافظتی دایم و پویایی به کار می‌رود.

در تعریف سازمان جهانی یونسکو از میراث آن را “آنچه را که پیشینیان برایمان باقی گذاشتند، آنچه که امروز با آن زندگی می‌کنیم، و آنچه را که برای آیندگان باقی خواهیم گذاشت ” معرفی می کند. میراث چیزی است که به خاطر ارزش آن باید با انتقال از نسلی به نسل دیگر حفظ شود و جاویدان بماند.

به طور حتم با میراث فرهنگی آشنایی دارید؛ اماکن، وسایل و مفاهیم ناملموسی که برای افراد یا گروه هایی دارای ارزش‌های فرهنگی، تاریخی، زیبایی، باستانی، علمی‌، قومی و انسانی هستند. مفهوم میراث طبیعی نیز یادآور ویژگی‌های فیزیکی، جغرافیایی و زیست محیطی است؛ زیست‌گاه‌های گیاهان، گونه‌های جانوری و یا مناطق مهمی که از دیدگاه علمی‌، زیبا شناختی و یا محافظتی حائز اهمیت هستند.

آیا میراث دیجیتالی در ابتدای راه است؟

بر اساس منشور محافظت از میراث دیجیتالی یا الکترونیک:

·        امروزه بسیاری از مدارک و ذخایر افکار یا دانش بشری، از جمله مدارک فرهنگی، آموزشی، علمی و عملی و یا دارای بار فنی، حقوقی، پزشکی و یا دیگر انواع اطلاعات، به طور فزاینده‌ای به صورت دیجیتال هستند و یا از اصل آنالوگ خود به دیجیتال تبدیل شده‌اند.

در دنیای امروز که همه چیز به سمت دیجیتالی شدن پیش می‌رود ،جا‌یی برای دیگر اشکال غیر دیجیتالی وجود ندارد.

·        بیشترین و پرطرفدارترین اشکال مواد دیجیتالی عبارتند از: متن، پایگاه داده‌ها، تصاویر ثابت و متحرک، صوت، گرافیک، نرم افزارهای کامپیوتری و صفحات اینترنتی.

اغلب ابن مواد زود از بین می‌روند و نگهداری از آن‌ها نیازمند تولید، محافظت و مدیریت هدفمند است.

·        بسیاری از این مدارک و منابع، ارزش و اهمیت دایمی و همیشگی دارند و به همین خاطر آن‌ها را از جمله میراثی می‌دانند که می‌بایستی از آن ها محافظت شده و برای نسل حاضر و نسل‌های آتی حفظ شوند. این میراث می‌تواند به هر زبان، در هر مکان و در هر زمینه‌ای از دانش و افکار بشری باشد.

بشر امروز با استفاده از کامپیوتر و دیگر ابزارهای الکترونیک، به راحتی می ‌واند به تولید و تسهیم مدارک دیجیتالی با ارزشی بپردازد که می‌توانند همچون گذر از فضا در گذر زمان نیز به اشتراک گذاشته شوند.

این‌ها همان شواهد و مدارک میراث دیجیتالی هستند. این میراث از بخش‌های متعددی تشکیل شده، ویژگی‌های مشترک زیادی را به اشتراک گذارده و با خطرات و مشکلات معمول و مشترکی نیز مواجه است.

تعریف میراث می‌بایستی در قالب موضوع آن بررسی شود. به طور مثال، سازمان یونسکو میراث جهانی را مجموعه‌ای از اماکن برجسته دنیا با ارزش‌های فرهنگی و طبیعی که نیازمند محافظت هستند معرفی می کند؛ همچنین بسیاری از سازمان‌های ملی و ایالتی نیز به تعریف میراث ملی، منطقه‌ای و ایالتی خودشان پرداخته‌اند. با این وجود، بیشتر افراد معتقدند که ارزش میراثی، به آن‌چه که در سطح یک گروه یا جامعه دارای اهمیت است مربوط می‌شود.

مواردی که دارای ارزش میراثی هستند، می‌توانند فرای محدودیت‌های پیشنهادی قانونگذاران ملی و معاهده‌های بین المللی، به بقای خود ادامه دهند. هر چیزی که ارزش انتقال به آیندگان را داشته باشد، می‌تواند به هر نوعی ارزش میراثی محسوب شده و به عنوان میراث از  آن استفاده شود.

به مرور زمان میراث دیجیتالی اهمیت خود را پیدا کرده است و در حال گسترش در سطح جهان است. همچنین افراد، سازمان‌ها و جوامع مختلف به طور فزاینده‌ای با استفاده از فن‌آوری‌های پیشرفته به بایگانی کردن و تشریح آن‌چه که دارای ارزش میراثی است و می‌خواهند به آیندگان انتقال دهند، پرداخته اند.

بسیاری از اشکال فکری و ارتباطی نو ظهور در گذشته وجود نداشتند که از آن‌جمله می‌توان به گسترده‌ترین نمونه این پدیده یعنی اینترنت اشاره کرد.

همچنین به نظر می‌رسد گسترش ابزاری که می‌تواند بیش از پیش ما را در استفاده  از اینترنت به صورت چند زبانه و چند نگارشی کمک کند، منجر به رشد سریع میراث دیجیتالی در بخش‌هایی از جهان شده که کار با صفحات انگلیسی زبان در آن‌جا مرسوم نیست.

اطمینان از این که میراث نوپای دیجیتالی همیشه در دسترس باشد، موضوعی جهانی است و به تمامی جوامع و کشورها مرتبط است.

ترجمه: اشکان بروج

ashkanborouj@gmail.com

منبع سایت یونسکو