برای جذب گردشگران داخلی و خارجی نیازمند طراحی مسیرهای نو با ویژگی خاص هستیم. یکی از این مسیرها، می‌تواند مسیر اقامتگاههای امام خمینی در ایران باشد.
یکی از مواردی که گردشگران کنجکاو را برای آمدن به کشور ما تشویق می‌کند، ایران امروز و مسائل مربوط به آن است. با این حال، متاسفانه ما همواره سعی کرده‌ایم تا تنها تاریخ و فرهنگ گذشته‌مان را به گردشگر داخلی و خارجی ارائه دهیم. شاید کمتر در این اندیشه بوده‌ایم که از طرز تفکر، سبک زندگی، معماری، هنر، آداب و رسوم، شخصیت‌ها و همچنین مسائل سیاسی بعد از زمان مشروطه برای گردشگر سخن بگوییم و او را با آن‌ها آشنا سازیم.
اگر در یکی از این روزها و به عنوان گردشگر به چین و شهر پکن سفر کنید، چینی‌ها شما را به دیدن فیلم سه بعدی از برنامه‌های آینده‌اشان دعوت می‌کنند، استادیوم جدیدی را که برای بازی‌های المپیک ۲۰۰۸ ساخته‌اند را نشانتان می‌دهند و شما را برای دیدن مقبره مائو تشویق می‌کنند.
اگر به سوییس و شهر ژنو سفر کنید، سوییسی‌ها شما را به ساختمان سازمان ملل و صلیب سرخ جهانی می‌برند و خانه “ژان ژاک روسو” را در این شهر نشانتان می‌دهند. اگر به شهر لوزان بروید دیدار از ساختمان بازی‌های المپیک در برنامه‌تان قرار می‌گیرد. اگر به شهر برن بروید، به شما اجازه می‌دهند که وارد ساختمان پارلمان شوید و در صندلی اعضای پارلمان بنشینید. همچنین می‌توانید از اقامتگاههای موقتی انیشتین و لنین در این کشور بازدید کنید.
اگر به لبنان بروید، در شهر بیروت تابلوهای روزشماری را می‌بینید که نمایان‌گر مدت زمانی است که از کشته شدن رفیق حریری می‌گذرد. تورگردان‌ها برنامه‌ای را برای شما تدارک می‌بینند تا از مقبره رفیق حریری و محافظانش دیدار کنید و درصورت تمایل بر مزارش گل بگذارید.
با این مثال‌ها قصد داریم بیان کنیم که اگر صنعت گردشگری رتبه رو به رشد درآمدزایی را در میان بقیه صنایع کسب می‌کند، به این خاطر است که هر روزه روزنه جدیدی برای گسترش و ترویج آن می‌یابند و ایده‌های تازه‌ای را مطرح می‌کنند. بسیاری از این ایده‌ها مربوط به اتفاقات نه‌چندان دور و از مسائل روز است.
ایران کشوری ناشناخته است. ایران باستان و ایران امروز هر دو از راه درست و به درستی شناخته نشده‌اند و البته شناسانده هم نشده‌اند. برای شناساندن ایران باید به ایده‌های تازه بیندیشیم و راه‌های دیگری را نیز جستجو کنیم.
تاکنون هیچ گردشگری شانس دیدار از ساختمان مشروطه را نداشته است. به نظر نمی‌رسد هنوز توری برای دیدار از تاسیسات هسته‌ای برگزار شده باشد. اتفاقات بازار تهران در زمان مشروطه را تا به حال برای گردشگر شرح نداده‌ایم و شاید حتی خودمان هم نمی‌دانیم. خانه و محل زندگی هنرمندان و دانشمندان و مردان سیاسی معاصر را نمی‌‌شناسیم و از آن‌ها تصویر ذهنی برای گردشگر و حتی برای هموطنان به وجود نیاورده‌ایم.
حتی برای دانشمندان و مردان و زنان اثرگذار گذشته هم کاری نکرده‌ایم. آیا موزه‌ای برای شناخت دانشمندان ایرانی و آشنایی با خدماتی که به دنیا کرده‌اند، وجود دارد؟ آیا همه‌ی اقامتگاههای ابن سینا در شهرهای مختلف ایران را می‌شناسیم؟ (اگر ما اقامتگاههای ابن سینا در ایران را می‌دانستیم، امروز هر کشوری ادعای غیرایرانی بودن این دانشمند را نداشت و یونسکو برای اثبات ایرانی بودن این دانشمند جایزه تعیین نمی‌کرد.)
با این توضیحات، شاید به این نتیجه برسیم که ضمن شناخت درست و معرفی درست‌تر گذشته‌مان باید به شناخت ایران امروز و شناساندن آن هم همت بگماریم و چنان‌که ذکر کردیم صنعت گردشگری در این شناساندن می‌تواند بسیار موثر باشد.
یکی از مردان موثر و بحث‌برانگیز در قرن معاصر، امام خمینی است. به همین دلیل سعی داریم که اقامتگاههای وی را در قالب یک مسیر گردشگری معرفی کنیم.
بخش ۲: امام خمینی در اول ماه مهر سال ۱۲۸۱ هجری شمسی در خانه پدری‌اش در نزدیکی رودخانه‌ای در محله سرپل خمین متولد شد. معماری این خانه به شکل قلعه است و بخش‌هایی از آن در حدود ۱۱۰ سال قدمت دارند. شیوه معماری و ساخت این بنا براساس شرایط جغرافیایی منطقه شکل گرفته و عمارت آن شامل اندرونی و بیرونی و باغ بوده است. این مجموعه در شمار آثار ملی به ثبت رسیده و بعد از بازسازی به مرکز سیاحتی و زیارتی تبدیل شده است.
هنگامی که امام خمینی در سال ۱۲۹۹ به اراک رهسپار شدند و به مدت یک سال در این شهر به تحصیل پرداختند، در ضلع شرقی مدرسه سپهدار منزل داشتند. مدرسه سپهدار از بناهای دوره قاجاریه و جزء مجموعه‌ی تاریخی بازار اراک به شمار می‌رود. که توسط سپهدار اعظم ساخته شده است.
این مدرسه از نوع مدرسه‌های چهار ایوانی، به شکل مستطیل و دارای سبکی مشابه سبک مدارس دوره صفویه و مشتمل بر مسجد، آب‌انبار و سایر امکانات رفاهی است.
امام خمینی در سن بیست سالگی عازم قم و در حوزه علمیه قم مشغول تحصیل شد.همچنین سرچشمه حرکت سیاسی و عبادی وی از حوزه علمیه قم بود.
مدرسه فیضیه از بناهای عهد صفوی است که در جنب صحن کهنه بنا شده. این مجموعه در دوره‌های بعد و به ویژه قاجاریه، مرمت و بازسازی و الحاقاتی به آن اضافه شد.
امام خمینی در قم تا پیش از تبعید، در خانه‌ای در قم در محله صفائیه، کوچه معلم زندگی می‌کردند که بنایی خشتی و معماری قدیمی داشت. این بنا در سال ۱۳۳۵ توسط وی خریداری شد و تا سال ۱۳۴۲ مورد استفاده ایشان بود. پس از تبعید امام تا پیروزی انقلاب اسلامی از این بنا استفاده‌های گوناگون شد و پس از انقلاب به طور رسمی دفتر امام در قم بود که با نظارت آیت‌الله پسندیده اداره می‌شد. در زمان جنگ، در قسمت شرقی این خانه، پناهگاهی زیرزمینی ساخته شد که اکنون نیز موجود است.
امام خمینی در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ توسط ماموران رژیم پهلوی بازداشت و به زندانی در پادگان عشرت آباد منتقل شد. این پادگان که در ابتدا پادگان شهربانی نامیده می‌شد، پس از مدتی به محل استقرار گارد شاه اختصاص یافت و سرانجام با پیروزی انقلاب اسلامی به پادگان ولیعصر تغییر نام داد. امام یک ماه و هفت روز در این مکان زندانی بود.
ساختمانی که امام خمینی در آن حبس بودند به ساختمان کلاه فرنگی مشهور و از بناهای دوره قاجاریه است. این بنا به شکل برجی زیبا و چهارطبقه ساخته شده و دارای نماهای موزون و جالب است. طبقه سوم آن دارای شاه‌نشین آینه کاری و مقرنس کاری و آخرین پوشش سقف آن شیروانی است. چون بنا به شکل کلاه فرنگی است، از این رو به آن عمارت کلاه فرنگی می‌گویند.
هنگامی که امام خمینی در روز ۱۲ بهمن سال ۵۷ وارد کشور شد، در بهشت زهرا سخنرانی کردند و به عیادت مجروحان انقلاب در بیمارستان ۱۰۰۰ تختخوابی که بعدها به نام وی نامیده شد، رفتند. بعد از آن روز، امام تا ۱۰ اسفند ۱۳۵۷ که به قم اعزام شدند، دیدارها و سخنرانی‌هایشان را در مدرسه علوی واقع در خیابان ایران انجام می‌دادند. در کنار این مدرسه آپارتمانی بود که امام در آن به استراحت می‌پرداختند.
امام به علت بیماری قلبی مدتی را در بهمن و اسفند ۱۳۵۸ در بیمارستان قلب شهید رجایی بستری شدند و بعد از آن مدتی را نیز در خانه حاج آقا مشرف در دربند تهران سپری کردند.
در ۲۸ اردیبهشت سال ۱۳۵۹ امام خمینی از دربند به جماران نقل مکان کردند و در خانه‌ای ۱۵۰ متری سکونت گزیدند که در مجاورات حسینیه جماران قرار داشت . این منزل در منطقه‌ای کوهپایه‌ای با آب و هوای معتدل و مرطوب در دامنه کوه‌های البرز در ارتفاع ۱۷۰۰ متر از سطح دریا واقع شده است. این منزل در محله جماران و از شمال به کوه‌های البرز و از جنوب به خیابان شهید باهنر از غرب به خیابان یاسر و از شرق به خیابان جماران محدود است. این منزل با شیب ۱۰% و به علت چند اشکوبه بودن در طبقه بالا چشم‌انداز خوبی به شهر تهران دارد.
منزل امام و همچنین منزل دیگری در شرق آن حدود سال ۱۳۵۰ متعلق به خانم “صدیقه هاشمی علیا” بوده که بعدا به مالکیت سیداحمد مصطفوی و سپس برای استفاده حضرت امام به مالکیت حاج سیداحمد خمینی (ره) در آمد.
در کنار خانه امام در جماران، حسینیه جماران قرار دارد. حسینیه جماران با وجود بار فرهنگی، سیاسی و تاریخی فراوانی که دارد در نهایت سادگی است.
سرانجام امام خمینی در سوم خرداد سال ۱۳۸۶ در بیمارستان شماره دو بقیه‌الله الاعظم در جماران بستری شدند و پس از چندین روز مداوا و پس از هشتاد و هشت سال در ۱۳/۴/۱۳۶۸ دار فانی را وداع گفتند و در ۱۶/۳/۸۶ در جوار شهیدان در بهشت زهرا به خاک سپرده شدند.
ساختمان آرامگاه امام خمینی که در طراحی آن از معماری اسلامی ایرانی استفاده شده، هر روز تکمیل‌تر می‌شود. این بنا دارای امکاناتی خاص از جمله: مراکز تجاری، فرهنگی و ورزشی است.
تأسیس سه موزه جنگ، شهدا و انقلاب اسلامی، ایجاد ۳۵۰ هکتار جنگل و دریاچه مصنوعی، راه اندازی قطار برقی (برای جابجایی مسافران)، ساخت مجموعه شهرک علمی و فرهنگی و سیاحتی و دانشگاه بزرگ فرزندان شهید از دیگر تلاش‌هایی است که برای کامل‌تر شدن این مجموعه می‌شود.
آرش نورآقایی
منبع: مقاله معماری اقامتگاههای حضرت امام خمینی در ایران، علی صدرایی
دیدگاه‌ها
“…ایران باستان و ایران امروز هر دو از راه درست و به درستی شناخته نشده‌اند و البته شناسانده هم نشده‌اند…”
و چه تاسف آوره که همچنان و مخصوصا هموطنان مقیم خارج از کشور گاه نقش منفی در معرفی ایران دارند
قسمت دوم این یادداشت هم بسیار جذاب بود
سپاس
……………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. ارادتمندم.