بررسی حرف M و اسطوره‌های مربوط به آن

نظریه‌ای وجود دارد مبنی بر این‌ که بیشتر تمدن‌ها در کنار کو‌ه‌ها و در نزدیکی آب‌ها شکل گرفته‌اند. از آن‌جا که این عناصر، بستری برای زندگی بشر بوده‌اند و بقای بشر نیز به آن‌ها بستگی داشته، بدیهی است که توجه وی به آن‌ها معطوف بوده است. از این روست که بر روی سفال‌ها و اشیای خانگی که از دوران باستان به دست ما رسیده، طرح‌ها و نقش‌های زیگزاگی به شکل WWWW دیده می‌شوند که کارشناسان از آن‌ها به عنوان سمبل‌ کوه یا آب دریاها و رودخانه‌ها یاد می‌کنند. قابل ذکر است که سفال از این لحاظ مورد توجه است که جزو اولین دست‌ساخته‌های بشر محسوب می‌شود که با ساده‌ترین و در دسترس‌ترین ابزار، یعنی آب و خاک (گل) خلق شده و نقش‌های روی آن دغدغه‌ها و امیدهای بشر دوران باستان را به نمایش می‌گذارد.

اما نقش (WWWW) که هم برآمدگی و تورفتگی کوه‌ها را تداعی می‌کند و هم امواج آب را، بعدها در نوشتن و خط‌الرسم و به ویژه در حروف M و W به یادگار باقی ماند تا جایی‌که:

 ۱- واژه‌ای که معنی “کوه” می‌دهد، در زبان لاتین Mons است که حرف اول آن از نقش مورد بحث آمده است. واژه کوه در ربان انگلیسی قدیم Munt، در انگلیسی جدید Mountain، در فرانسه Montagne، در ایتالیایی Monte یا Montagna، اسپانیایی Montana، پرتغالی Monte، رومانیایی Munte، آلبانبایی Mal و به زبان هاوایی Mauna است که همگی با حرف M شروع شده‌اند.

۲- همچنین واژه‌ای که معنی آب می‌دهد در زبان انگلیسی Water، آلمانی Wasser، لوکزامبورگی Waasser، مائوری Wai، لهستانی Woda، ساکسونی Watar، سواحیلی Waji، سومالی Waraabin، عبری Maya، عربی Myah و آفریقایی Water است. باز هم متوجه می‌شویم که حرف اول آن‌ها از شکل مزبور نشات گرفته است.

در بسیاری از زبان‌‌ها نیز واژه آب با حرف V شروع می‌شود که گونه‌ای دیگر از شکل WWWW است: Vaser,Vo,Vatten,Voda,Vatur,Vatn,Vann

واژه “دریا” هم به زبان بوسنیایی، صربی، کرواتی، چک، اسلواکی و رومی More، به زبان بلغاری و روسی و اوکراینی Mope، به زبان استونی و فنلاندی Meri، به زبان ایتالیایی و رومانی Mare، به زبان لهستانی Morz، به زبان فرانسه Mer و به زبان آلمانی Meer  است.

واژه‌هایی دیگری هستند که با آب در ارتباطند و آن‌ها هم با حرف M یا W شروع می‌شوند: Wave به معنای موج در زبان انگلیسی، به آلمانی Wedeln و به رومی و کرواتی و بوسنیایی Mahati است.

و به طور مثال در زبان فرانسه، M، حرف اول کلمات Mer (دریا)، Mare (گنداب)، Maree (جزر و مد)، Marin (دریانورد)، Marecage (مرداب) است که همگی به نوعی با آب در ارتباطند. 

در کتاب نمادها و نشانه‌ها آمده است که:” حرف M در اندیشه‌های نیمه ناتورالیستی اولیه به صورت نشانه‌ای از امواج نشان داده شده است؛ سپس در خطوط اندیشه نگار بعدی به صورت کنونی درآمده است”

               

همچنین در خط فینیقی، ده قرن پیش از میلاد، حرفی که بعدها S لاتینی شد، شکل W کنونی را داشت که علامت موج بود. برای اثبات این گفته که حرف S که در آغاز به نمادهای آب مربوط می‌شد، می‌توانیم اشاره کنیم که در واژه‌های Source (چشمه)، Sourcier (شخصی که مدعی کشف چشمه‌های زیرزمینی به وسیله ترکه یا آونگ است) و Sea (دریا) باقی مانده است.       

           

مطلب مهم دیگری که در این نوشتار برایمان اهمیت دارد این است که از شکل (WWWW) به هنگام اختراع خط، حرف مقدس الفبای کهن که همان M باشد، به دست آمد. چنان‌که درمی‌یابیم آموزه‌‌ای سری تعلیم می‌دهد در نزد آریاییان و سامیان حرف M همواره حرف اول کلمات مربوط به آب و ولادت مردم و جهان بوده است.

در زبان سانسکریت، حرف M اولین حرف لغات: مانترا Mantras (لفظی که قدرت خلاقه‌ی جادویی دارد)، مانو Manou (خالق)، مایا Maya (شبهه و پندار ناشی از ولادت در دنیای اشکال و صور)، مولاپراکریتی Mulaprakriti (ماده اصلی مقدم بر پیدایش کیهان که از آن عالم‌ها پدید می‌آیند، است.

در اساطیر آشوری ـ بابلی، زن ایزد مامی Mami قومی را به جهان آورد.

در نزد قوم اینکا، دو الهه، ماما Mama نام داشتند: یکی ماماکیلا Mama Quilla که پشتیبان زنان شوهر کرده بود و دیگری ماماکوشا Mama Cocha که نماد آب باران بود. 

هندوان مادر بودا را مادهوا Madhava و نخستین عقل از عقول منکشفه را مهات Mahat می‌نامیدند.

روس‌ها دیرزمانی زن ایزدی به نام ماتی ـ سیرا ـ زمیلا Mati Sira Zemila را می‌پرستیدند که در عین حال معرف مادر، زمین بارور و نمناکی بود.

مصریان مادر ـ باکره، یعنی طبیعت جاودانه بکر و بارور (حضرت مریم نیز هم باکره بود و هم بارور) را که ماریکا Marica نام داشت، می‌پرستیدند.

در دوران پیش از مسیحیت، الهه ـ مادر که جاودانه دوشیزه و باردار است، به نام‌های Ma و Mata خوانده می‌شد.

مردم بین‌النهرین، باکره ـ مادر خود را ماه Mah می‌نامیدند که هم‌او در بیهار (هند) مای mai خوانده می‌شد.

این نکته هم قابل توجه است که نام مادر حضرت مسیح که در عین باکرگی بارور شد و فرزندش را به دنیا آورد، مریم Maryam است که به تمامی زبان‌ها با مفهومی یکسان، با حرف M آغاز می‌شود:

(Mairi , Marija , Maire, Mireya , Mair, Meryem ,Mari, Maria , Miren, Marya , Maarja, Mariam)

     

با کمی دقت متوجه می‌شویم که نام برخی از خدایان در فرهنگ‌های مختلف همچون:

Mehr ,  Medusa , Morrigan , Mot یا Medb , Mithra و Marduk و نام بزرگانی (پیامبران) همچون Musa و Mohammad با حرف M شروع می‌شوند.

 

واژه جهان World را بنگرید: در زبان فنلاندی Maailma  که به معنای زمین هم هست، فرانسوی و اسپانیایی Monde، آلمانی Welt یا Weralt و پرتغالی Monde که به معنی زمین هم هست.

      

توجه به واژه مادر نیز قابل توجه است: در زبان لاتین Mater، لومباردی Mader، انگلیسی Mother، ایتالیایی و اسپانیایی Madre، ایرلندی و اسکاتلندی Mathair، رومانی Mama، روسی Mat، چک و اسلواکی Matka، پرتغالی Mae، آلمانی Mutter، یونانی قدیم Meter، یونانی جدید Mitera و Mana، ایسلندی Mamma، فرانسه Mere، مصری Mwt، دانمارکی Moder، کرواتی Mati، ارمنی Mayr، آفریقایی Moeder، صربی Mat, Mati,Majka,Mater، سوئدی Mor، تایلندی Mae,Maandaa، اوکراینی Maty و ویتنامی Me است.

    

در آخر، خواننده محترم می‌تواند به این نتیجه برسد که شکل و فرم طبیعت به عنوان بستر زندگی، صورت دهنده افسانه‌ها، اسطوره‌ها، آرزوها و خواسته‌های بشر بوده و در عین حال مبدا افکار و پیشرفت‌های وی نیز محسوب می‌شود.

       

 آرش نورآقایی

         

 منابع:

*‌زبان رمزی قصه‌‌های پریوار، م.لوفلر ـ دلاشو، ترجمه جلال ستاری، تهران، توس، ۱۳۶۶ 

* نمادها و نشانه‌ها، مولف آلفرد هوهنه‌گر، مترجم علی صلح‌جو، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، ۱۳۷۶

*و با استفاده از لغت‌نامه‌های معتبر