| * این مطلب برای مجلۀ «کاج سبز» (ویژه‌نامۀ شهر و دوچرخه) نوشته شده است. این مجله حدود دو ماه پیش چاپ و منتشر شده است. |
او با دوچرخه آمد
مارتین اهل شهر آخن بود. به تهران که رسید، میزبانش شدم. از آلمان با دوچرخه آمده بود و قصد داشت دور دنیا را رکاب بزند و زد. چند روزی مهمانم بود. با هم به قلعۀ بابک سفر کردیم بدون دوچرخه‌اش، در قالب یک تور گردشگری و با اتوبوس. از قضا مارتین رانندهٔ اتوبوس بود که شغلش را رها کرده بود و با دوچرخه راه افتاده بود برای سیاحت دنیا. چند سال بعد تقدیر چنان رقم خورد که گذارم به آخن افتاد و مارتین را دیدم، شغل جدیدش این بود: راهنمای گردشگری با دوچرخه برای مسیرهای بین‌المللی.
بعد از مارتین هم رکاب‌زنان بسیاری را دیدم و حتی با آن‌ها همکلام شدم؛ کسانی که تنها، به صورت زوج یا گروهی با دوچرخه به ایران سفر کرده بودند. همۀ این افراد تجربیات منحصر به فرد، جذاب و شنیدنی از جاده و نگرش و رفتار مردم داشتند نسبت به خودشان.
تجربهٔ شخصی دوچرخه‌سواری شهری
هر وقت به عنوان راهنمای گردشگری به محوطهٔ کاخ ورسای تور می‌برم، همسفرانم را تشویق می‌کنم که در باغ وسیع آنجا دوچرخه‌سواری کنیم و همیشه بازخورد این فعالیت برای هموطنانم بیش از حد تصور اولیه، رضایت‌بخش و شادی‌آفرین بوده است. بارها نیز تجربهٔ دوچرخه‌سواری را در شهرهای بارسلونا، مونیخ، آمستردام، استکهلم و کپنهاگ به صورت فردی و گروهی (همراه با همسفرانم) تجربه کرده‌ام.
رکابزنی با دوچرخه در شهر و به ویژه یک شهر جدید، به اندازهٔ پرسه‌زنی و پیاده‌روی هیجان‌انگیز است و لذت وافری دارد.
چرخیدن با دوچرخه
دوچرخه‌سواری به عنوان یک فعالیت گردشگری با عنوان انگلیسی Cycle Tourism، زیرمجموعۀ گردشگری ماجراجویانه و همچنین در زمرۀ گردشگری کم‌شتاب تقسیم‌بندی می‌شود و انواع گوناگون دارد که عبارتند از:
- دوچرخه‌سواری داخل شهری
- دوچرخه‌سواری بین شهری و بین کشوری
- دوچرخه‌سواری در دل طبیعتی همچون کوهستان و جنگل
این نوع از گردشگری چه در ایران و چه در خارج از ایران هواداران بسیاری دارد و در رابطه با آن بسیار می‌توان سخن گفت. اگر کسی از آمادگی جسمانی برخوردار باشد همواره می‌تواند در سفرهایش از دوچرخه به عنوان یک وسیلۀ محیط زیستی و کم‌خرج استفاده کند و از آزاد بودن در سفر لذت ببرد.
در همین ابتدا ذکر این نکته هم بد نیست که امروزه حتی گاهی با عنوان یک پویش مدنی توسط یک فرد یا گروهی برای رساندن پیام صلح، دوستی، بزرگداشت و… از دوچرخه سواری و رکابزنی در مسیرهای سفر استفاده می‌شود.
پیشینۀ سفر با دوچرخه به قرن نوزدهم میلادی و به‌ویژه به نیمۀ دوم آن برمی‌گردد. تا قبل از به پایان رسیدن این قرن، باشگاه‌های سفر با دوچرخه ایجاد و برخی از وسایل ایمنی برای این تفریح مهیج ابداع شده بودند. همچنین اولین زن به نام Annie Londonderryاهل لتونی (Latvia) سفر به دور دنیا با دوچرخه را در سال ۱۸۹۵ به پایان رساند.
ابتدای این نوشتار از تجربۀ آشنایی با دوستی گفتم که دور دنیا را با دوچرخه در دو سال گشت. اما بیشترین رکوردها متعلق به کسانی است که حتی حدود سه دهه در جاده‌های سراسر دنیا رکاب زده‌اند و از حدود ۲۰۰ کشور دنیا دیدن کرده‌اند.
خوشبختانه، امروز شاهد این هستیم که برخی از این گردشگران سفرنامه‌های خود را به صورت کتاب یا در فضای مجازی منتشر کرده‌اند که برای دوست‌داران این نوع از گردشگری و سفر، منابع خوبی به شمار می‌روند.
گردشگری کم‌شتاب و نقش دوچرخه
در دو دهۀ اخیر، سفر کم‌شتاب (Slow Travel) که ریشه در جنبش غذای کم‌شتاب
(Slow Travel Movement) دهۀ ۱۹۸۰ میلادی دارد، در سایۀ توجه به سه مؤلفه موقعیت، بوم‌شناسی و کیفیت زندگی شتاب بیشتری گرفته است. از جمله ویژگی‌های سفر کم‌شتاب می‌توان به طی مسافت کمتر، مصرف کمتر کربن و تأکید بیشتر بر تجربۀ سفر اشاره کرد.
یکی از تعارف سفر کم‌شتاب این است:
«سفر کم‌شتاب چارچوب مفهوم جدیدی است که جایگزینی را برای سفرهای هوایی و با خودرو پیشنهاد می‌دهد. در این نوع سفر، مردم با شتاب کمتر و از طریق مسیرهای زمینی به سوی مقاصد سفر می‌کنند و در آنجا توقف طولانی‌تری دارند و کمتر جابه‌جا می‌شوند».
عناصر دیگر گردشگری کم‌شتاب را می‌توان چنین تعریف کرد:
«اهمیت تجربه سفر به (و درون) یک مقصد، استفاده از انواع وسایل نقلیه، خوردن و آشامیدن کم‌شتاب، کاوش سایت‌های میراث و فرهنگ مقاصد با سرعتی کمتر و از همه مهم‌تر حمایت از محیط زیست».
تجربۀ سفر با دوچرخه به عنوان یکی از روش‌های گردشگری کم‌شتاب دارای ویژگی‌های متنوع و منحصربه‌فرد است. احساس آرامش و لذت ناشی از چشم‌اندازهای دل‌انگیز توام با فعالیت بدنی، ارتباط و تعامل با مردم محلی بخشی از تجربیاتی است که در سفر با دوچرخه خلق می‌شوند.
فلسفۀ دوچرخه‌سواری
هرچند دوچرخه‌سواری به عنوان یک ورزش پر طرفدار در دنیا مد نظر قرار دارد و رقابت‌های پر سر و صدای جهانی را رقم می‌زند، اما هنوز هستند کسانی که دوچرخه‌سواری آماتور را یک فعالیت کودکانه و در حد اسباب بازی قلمداد می‌کنند. اما از طرف دیگر، کسانی نیز هستند که دوچرخه‌سواری را به عنوان یک فلسفۀ اخلاقی و رفتاری و زیرمجموعۀ موضوعات جامعه‌شناختی مطرح می‌کنند.
دوچرخه‌سواری را می‌توان یک کنش فردی، خانوادگی و حتی اجتماعی در نظر گرفت. حس هیجان‌انگیز جستجوگری، کنجکاوی و سرگردانی خودخواسته، اندازه‌گیری و مواجهه با توانایی‌های فردی، محافظ محیط زیست بودن، استقلال فردی و توجه به مفاهیم توسعه پایدار از جمله کلیدواژه‌هایی به‌شمار می‌روند که در فعالیت دوچرخه‌سواری قابل شناسایی و بازخوانی هستند.
دوچرخه و حمل و نقل
هرچند در سطرهای بالاتر از پیشینۀ سفر با دوچرخه سخن به میان آمد، اما باید اضافه کرد که دوچرخه به عنوان شکل جدیدی از حمل و نقل در دنیای مدرن از دهۀ ۸۰ قرن بیستم محبوبیت قابل توجهی به دست آورد. اگر در قرن نوزدهم افراد تنها همگام با مد روز و برای فخرفروشی و نهایتا تفریح به دوچرخه‌سواری روی می‌آوردند، اما در اواخر قرن بیستم و تا امروز، دوچرخه به عنواین یکی از راه‌حل‌های ترافیک داخل شهری و روشی برای شادابی و سلامت جامعه مد نظر مسئولین قرار گرفته است. به همین دلیل، طرح استفاده از دوچرخه به عنوان یکی از خدمات عمومی در شهرهایی همچون آمستردام، بارسلونا، برلین، بروکسل، کپنهاگ، لیون، اسلو، استکهلم، وین،… و حتی به تازگی در برخی از شهرهای ایران مخصوصا تهران شکل گرفته است.
کلام آخر اینکه، دوچرخه امروز به یک نماد (آیکون) شهری فاخر تبدیل شده است.
منابع:
سفر و گردشگری کم‌شتاب، نویسندگان: ژانت دیکینسون، لس لامسدن؛ مترجمین: مهرناز شفیعیان، حمیدرضا پوربرات ابوزیدآبادی، تهران: انتشارات مهکامه، ۱۳۹۵.
آرش نورآقایی، راهنمای گردشگری
دیدگاه‌ها
عالی بود.
انگار شتاب کم برای دیدن آنچه موجب فخر هست لازمه و شتاب زیاد به شیوهٔ این روزها برای همهٔ آنچه باید از آن گذشت.
………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. سپاس بابت اظهار نظر.
سلام
دوچرخه سواری را دوست دارم خیلی حال میده
رویا پردازی می کنم یک روز هم شده با شما همسفر شوم و سوار دوجرخه باهاتون مسابقه بدهم.
شاید به واقعیت تبدیل شد
سپاس بابت این متن زیبایی که نوشتید🌹🌹🌹
………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. چراکه نه. زنده باشید.
مطلب عالی بود، با نوشتن از این ورزش، خوندن درباره ش و توجه بیشتر بهش انگار میشه خیلی از گره های به ظاهر کور رو با همین دوچرخ! باز کرد…..
مرسی استاد، برای انتخاب خوب این متن، برقرار باشین.
فقط نمی دونم چه اتفاقی می افته که خیلی از ورزش های سبک، ساده و انجام شدنی به مرور چنان حالت تجاری، سرسام آور و عجیبی به خودشون میگیرن که دسترسی به اولیه ترین ابزار اون ورزش، برای خیلی ها سخت و یا حتی غیر ممکن میشه!
و اینکه در جمله ی “مصرف کمتر کرین” فکر کنم منظورتون ” کربن” بوده استاد.
………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. سپاس از اینکه مطالعه کردید. ایراد متن رو هم درست می‌کنم.