سه مطلب درباره‌ی گردشگری کم‌شتاب

۱- یک پیشنهاد: گردشگری کم‌شتاب

به عنوان راهنمای گردشگری همواره با هم‌وطنانم در ایران و خارج از کشور سفر می‌کنم. آن‌چه که از این سفرها دانسته‌ام این است که بیشتر ایرانیان علاقمندند در یک سفر از مکان‌های بیشتری دیدار کنند و در مقابل عده کمتری هستند که درک عمیق‌تر از یک فضا و مکان خاص را به دیدار از مکان‌های بیشتر ترجیح می‌دهند.
از سفرهای متعدد آموخته‌ام که همیشه در سفر حسرت هست و البته برخلاف ظاهرش، نکته‌ای منفی تلقی نمی‌شود. حسرت ندیدن برخی از شهرها، جاذبه‌ها، آثار طبیعی و فرهنگی، آن‌هم به خاطر کمبود وقت، حس دائمی یک مسافر است و همین حس او را به سفرهای بیشتر تشویق می‌کند و رویای سفر را همواره در وجود او زنده نگه می‌دارد.
 
جهان‌بینی و بر اساس آن، ایدئولوژی مسافر به این بستگی دارد که در یک زمان محدود، خواستار دیدار بیشتر و درک کمتر یا درک بیشتر و دیدار کمتر باشد. شاید شما از آن دسته افرادی باشید که فکر می‌کنند عمر انسان به اندازه کافی نیست و اگر قرار باشد که طبیعت زیبا و آثار فرهنگی و تاریخی دنیا را ببینند باید عجله کنند. در واقع همین نگرش باعث شده که کمیت در گردشگری کیفیت آن را تحت تاثیر قرار دهد و آثار منفی گردشگری بیشتر نمود پیدا کند.

به دلایل عوارض مخرب و منفی گردشگری، چند سالی است که یک مفهوم نو در گردشگری مورد مطالعه قرار گرفته و از آن با عنوان «گردشگری کم‌شتاب» SLOW TOURISM یاد می‌شود. «گردشگری کم‌شتاب» خود در پی SLOW LIFE و SLOW FOOD و SLOW MUIC و SLOW MEDICINE شکل گرفته و تمام هدفش درک عمیق توام با لذت بردن از سفر و توسعه پایدار در گردشگری است.

«گردشگری کم‌شتاب» بر این اساس استوار است که گردشگران به جای افزایش حجم تجربیاتشان در یک سفر به کیفیت تجاربشان توجه نشان دهند. «گردشگری کم‌شتاب» توصیه می‌کند که مسافران از سرعت قدم‌هایشان بکاهند تا فرصت بیابند با مکان و مردمی که در آن هستند تعامل بیشتری برقرار کنند.

گردشگران در بسیاری از موارد در طلب آرامش و دوری از فشارهای روزمره‌ی زندگی سفر می‌‌کنند، اما گاهی به هدفشان نمی‌رسند. تنها با رعایت اصول «گردشگری کم‌شتاب» می‌توان از استرس سفر کاست و آرامش را تجربه کرد.

بسیاری از گردشگران وقتی به یک مکان تاریخی سفر می‌کنند، تنها سرگرم عکس گرفتن از خودشان و بناها می‌شوند و ارتباط با محیط اطراف و مردم را از دست می‌دهند. در «گردشگری کم‌شتاب» این ایده مطرح است که می‌توان به لایه‌های زیرین و پنهان مکان و موارد جانبی آن  توجه کرد و تنها به نمای خارجی محیط و مناظر اطراف بسنده نکرد.

امروزه در دنیا «طراحی تجربه» بسیار مورد توجه قرار گرفته است و سفر یکی از مواردی است که تجربه‌های منحصر به‌فردی را می‌توان در آن طراحی و ایجاد کرد. در «گردشگری کم‌شتاب» تعداد تجربه مورد نظر نیست بلکه رسیدن به «اوج در تجربه» اهمیت دارد.

یکی از مواردی که در سفر به آن بها داده می‌شود، برنامه ریزی برای سفر است. این مورد به تنهایی ارزش قابل توجهی است، اما اگر برنامه‌ریزی فشرده باشد می‌تواند لذت سفر را از بین ببرد. در «گردشگری کم‌شتاب» گاهی عدم برنامه‌ریزی برای سفر مورد توجه قرار می‌گیرد و به این ترتیب، مسافر در یک حالت خلاء و تعلیق لذت‌بخشی قرار می‌گیرد که باعث می‌شود به درک جدیدی از توانائی‌های بالقوه‌ی خود نائل شود.

خلاصه این‌که اگر قرار است که در سفر با طبیعت و فرهنگ مقصد آشنا شویم، از آن لذت ببریم و جانی تازه به روح و جسم بدمیم، تنها با شناخت فلسفه و رعایت اصول «گردشگری کم‌شتاب» می‌توان این امکان را به وجود آورد.

آرش نورآقایی

۲- ارائه یک روش کاربردی در تئوری گردشگری کم‌شتاب

یکی از مبانی نظری که در موضوع «گردشگری کم‌شتاب» مورد توجه قرار می‌گیرد، این است که گردشگران با آهسته‌تر کردن سرعت سفرشان یا به عبارتی آهسته‌تر کردن سرعت قدم‌هایشان می‌توانند از سفر لذت بیشتری ببرند.
بر اساس همین منطق است که گردشگرانی از کشورهای مختلف با دوچرخه به دور دنیا سفر می‌کنند، یا علاقمندان به سفری که یک مسیر طولانی را در مدت هفت سال پیاده می‌پیمایند. شاید این‌گونه سفر کردن خوشایند همگان نباشد و یا امکان آن برای بیشتر علاقمندان به سفر مهیا نباشد. اما گونه‌ی دیگری از پیاده‌روی در سفر را می‌توان بر اساس تئوری «گردشگری کم‌شتاب» طراحی و اجرا کرد.
اگر به کتاب‌های راهنمای گردشگری که توسط ناشران معروف این حوزه چاپ و منتشر می‌شود نگاهی بیندازیم، متوجه می‌شویم که اکثر آن‌ها مسیرهای پیاده‌روی ویژه‌ای را در هر یک از شهرهای مقصد طراحی و ارائه کرده‌اند. بنابراین گردشگرانی که این کتاب‌ها را تهیه می‌کنند با متن‌ها و نقشه‌هایی روبرو می‌شوند که آن‌ها را به گام‌زدن در شهر‌ها، ارتباط با مردم، درک سبک زندگی و نهایتا کشف لایه‌های پنهان مقصد، تشویق می‌کند.
جالب این است که دفاتر خدمات مسافرتی در تورهای دسته‌جمعی، روزهایی را به نام FREE DAY تعریف می‌کنند تا هر گردشگر بدون حضور و حتی کمک‌‌های غیر ضروری دیگران، خود را در میان مردم شهر یا روستای مقصد و یا طبیعت اطراف گم کند و به درک و کشف شخصی بپردازد. گاهی این روزهای آزاد در تورها، یکی از بهترین و عمیق‌ترین تجربیات گردشگران است.
قدم‌زدن در شهرهای مقصد گردشگری به عنوان یکی از مرام‌های «گردشگری کم‌شتاب» مطرح است. گردشگر با اقامت چند روزه در یک شهر، بلاخره روزی را فرصت خواهد یافت تا بر اساس نقشه، پیاده به سوی محل پاتوق‌های مردمی از قبیل پارک‌ها و رستوران‌ها و بازار و مراکز تفریح برود و با مردم آشنا شود. کارهای شخصی خود از قبیل امور بانکی و اینترنت و پست را انجام دهد و احیاینا از سوپرمارکت یا داروخانه خرید کند. مسلما تجربه‌ی استفاده از اینترنت در یک کافی‌نت داخل شهر با حضور مردم محلی با تجربه‌ی اتصال به اینترنت در داخل هتل متفاوت است و این همان موضوع است که در گردشگری کم‌شتاب به آن توجه می‌شود.
حال هنگامی که قرار است گردشگر را به ماندن بیشتر در یک مقصد تشویق کنیم بایستی به راهکارهایی بیندیشیم که به این هدف کمک کند. تجربه‌ی شخصی نگارنده در سفر به سنگاپور که کشوری بسیار کوچک است و با این حال در ازای جمعیت ۵‌ میلیون نفری‌اش سالانه ۱۰ میلیون گردشگر را به سوی خود جلب می‌کند و آن‌ها را حداقل در یک شهر-کشور به مدت یک هفته نگه می‌دارد، ایجاد مسیرهای پیاده‌روی و ایجاد پاتوق‌های اجتماعی در نزدیکی خیابان معروف این کشور «orchard road» است.

آرش نورآقایی

۳- لطفا برای اطلاعات بیشتر به نوشته‌ی «میترا اسدنیا» در زمینه‌ی «گردشگری کم‌شتاب» در سایت خبرگزاری میراث فرهنگی توجه فرمایید: http://www.chn.ir/news/?section=1&id=32984