مهمان نوازی ایرانی را باید ثبت کنیم

در آخرین دیداری (در سوم تیر ۱۳۹۲) که با استاد “منوچهر ستوده” داشتیم، از ایشان پرسیدم: “آیا فکر می کنید مهمان نوازی ایرانی رو به زوال می رود؟” ایشان با صدای رسا جواب دادند: “بی تردید همین گونه است.” و اضافه کردند مهمان نوازی که ایشان در ایرانیان سراغ داشتند امروزه دیگر یافت نمی شود.

بنده از جواب ایشان تعجب نکردم اما مصمم شدم که بعد از اتمام پروژه نکوداشت برای استاد و تحت عنوان “بنیاد ستوده” پروژه ثبت “میراث معنوی مهمان نوازی ایرانیان” را در دستور کارهایم قرار دهم.

یکی از فعالیت هایی که برای زنده سازی آداب و رسوم مهمان نوازی می توان انجام داد، یافتن مطالبی است که در سفرنامه ها، خاطرات و کتاب ها در این رابطه وجود دارد. به طور مثال در صفحه ۱۶ کتاب “البرز کوه” که توسط استاد “منوچهر ستوده” به نگارش درآمده است، به جملات زیر برمی خوریم:

“… به طرف کهنه ده (کانه ده) و آزاد بر رو آوردیم. در آزاد بر شب را ماندیم و مهمان کدخدا اسدالله شدیم. این مرد خدا، تمام شب را صرف ما کرد. چاک گیوه های پاره ی ما را دوخت، بند ساک های پاره شده ی ما را تعمیر کرد، و حلقه ی آهنی به ته هر یک از چوبدست های ما کوبید و ما را مرد راه کرد و سفارش کرد در گراب به منزل ملا ایوب گرابی برویم.”

شاید حق با استاد باشد. نوع مهمان نوازی که در جملات بالا به ان اشاره شده، ممکن است دیگر یافت نشود. اما دقیقا به همین دلیل ما باید آداب و رسوم و رفتارهای مهمان نوازی ایرانیان را ثبت کنیم.

این پروژه به زودی شروع خواهد شد و مثل همیشه نیازمند یاری در بخش پژوهشی این موضوع هستیم.

دیدگاه‌ها

  1. فرشته

    سلام. برای این پروژه روی من هم حساب کن.
    از دلایل کمرنگ شدن مهمان نواری در شهرهای بزرگ که بگذریم فکر می کنم یکی ازدلایل کمرنگ شدنش در مناطق توریستی توسعه گردشگری باشه. هرچه خدمات اراده شونده به گردشگران و کسب درامد بیشتر بشه طبیعتا بار معنایی چنین کلماتی هم عوض میشن. با این وجود خوشبختانه هنوز هم در استانهای دورافتاده مهمان نوازی همون معنی را داره. شاید بشه با سرمایه گذاری به موقع روی این موضوع، حفطش کرد.
    با اینکه ایرانیها الان کمتر به همدیگه اعتماد می کنن اما خوشبختانه با گردشگرای خارجی خیلی خوب برخورد می کنن.
    خیلی از سایکل توریستها و بک پکرهایی که به ایران سفر می کنند وبلاگ یا وبسایتهایی دارن که در اولین تعاریفشون از ایران به همین قضیه اشاره می کنن…
    ……………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام. سپاس از تو. لطفا برای پیگیری این پروزه منتظر خبرهای بعدی باش.

  2. Arash

    Salam
    MAn ke vase Karayaye Site dar khedmatam
    ……………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام. به زودی باید دست به کار بشی آرش جان. منتظر خبرهای بعدی باش.

  3. حساممیر

    آرش عزیز
    بزرگ مرد
    خیلی دوست دارم در این راه کمک کنم.
    …………………………………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام. در خدمتم. لطفا منتظر خبرهای بعدی باش.

  4. sima

    من با ایجا د این سایت کاملا موافقم و الان نوع غیر رسمی این سایتو داریم ( کوچ سرفینک ) اگه رسمی بشه که محشره 🙂
    …………………………………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام.

  5. سامين

    در خدمتیم 🙂
    …………………………………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام. پس به امید دیدار در پروژه. منتظر خبرهای بعدی باشید.

  6. shirzad Mansouri

    As a researcher interested in Iranian hospitality,I believe the actual data comes from the live qualitative data collected fromamong the Tourists who have spent some time in our beloved land.k
    …………………………………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام.

  7. صائب

    سلام جناب نورآقایی
    کار بسیار قشنگیه و خیلی خوشحال میشم که بتونم کاری انجام بدم.دورادور نسبت به کارهای زیباتون از طریق دوستان آشنایی دارم
    پیروز و سربلند باشید
    …………………………………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام. شما لطف دارید. برای همراهی در این پروژه منتظر خبرهای بعدی باشید.

  8. Parisa.B

    Salam , ba eradeyee ke dar shoma soragh daram , motmaenam ke in porojeh ham moafagh khahad shod
    Salem o moafagh bashid
    …………………………………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام. سپاسگزارم.

  9. رامین پاک نژاد

    آرش عزیز
    شاید علت کمرنگ شدن آنگونه میهمان نوازی های ایرانی ها ، پر رنگ شدن حضور امکانات و اسباب راحتی شخصی باشد. شاید باید آن مهمان نوازیها را در منازل ساده تر و روستاها جستجو کرد. بی شک خودخواه شده ایم. اما وجود بزرگانی چون استاد ستوده و بزرگوارانی چون شما نمی گذارد این کورسوی امید خاموش گردد
    …………………………………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام. ارادتمندم.

  10. سمیه

    از اونجایی که روز سوم تیر روز تولد من بود و مهمان نوازی میراث معنوی ایرانیان است، حتما در این پروژه کمک خواهم کرد. در ضمن خوندن این مطلب چیزی به ذهنم رسید که شاید گفتنش بد نباشه. اینکه مهمان نوازی خیلی گسترۀ وسیعی داره. مثلا برخورد راننده تاکسی با مسافر در مدتی که مهمان اتومبیل اوست و خیلی فراتر از این مثالها.
    راستی کدخدا اسدالله عجب مهمان نواز بی لنگه ای بوده.
    …………………………………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام. سپاس از تو. منتظر خبرهای بعدی باش لطفا.

  11. مینا

    سلام آرش عزیز!پروژه خیلی خیلی خوبیه،پایتم شدید!
    چند وقتیه شروع کردم به تحلیل محتوا و تحلیل روایت چند تا سفرنامه سیاحان دوره قاجار
    بسیار از میهمانوازی ایرانیان به شکل های مختلف یاد شده! رو من حتما حساب کن.
    …………………………………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام. می بینمت.

  12. نفیسه

    سلام،
    ایده جالبیه، من تا بحال با شما کار نکردم ولی مطمئنم این پروژه تجربه جالب و مقدمه ای برای کارهای بعدی خواهد بود. اگر افتخار همکاری را بدید من هم خوشحال میشم به این گروه پژوهشی بپیوندم.
    موفق باشید
    …………………………………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام. سپاس. لطفا منتظر خبرهای بعدی باشید.

  13. مائده

    سلام ماهایی که تهران نیستیم کمکی می تونیم بکنیم؟
    …………………………………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام. بله، خیلی زیاد. می تونید فعالیت های پژوهشی انجام بدید که از طریق همین سایت در جریان قرار خواهید گرفت.

  14. فرشته

    آرش جان.
    داشتم به این فکر می‌کردم که مهمانهای امروز هم دیگر مهمانهای آنروزها نیستند. مهمان امروزی با زرق و برق و فخر فروشی به خانه‌ی میزبانش می‌رود. حرفی برای زدن ندارد، حرفهایش از دل برنمی‌آید و بر دل نمی‌نشیند.
    …………………………………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام. شاید.

  15. زهرا

    سلام

    اگه کمکی از دست من هم برمیاد، خبرم کنین
    میدونین که دریغ نمیکنم و پایه این جور کارا هستم
    ……………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام. سپاس. لطفا متتظر خبرهای بعدی باشید.

  16. ريحانه

    ٢سال پیش بعد از خوندن بخشایی از کتاب میراث معنوی، به شدت علاقه مند شدم که تو این زمینه بتونم کاری کنم، اگه بشه همکاری کنم تو این پروژه و کاری از دستم بربیاد، واقعن خوشحال میشم.
    …………………………………………………………………………………………………………………….
    جواب: سلام. سپاس. لطفا منتظر خبرهای بعدی باشید.

  17. هنگامه

    مرسی که مثل همیشه ایده های خوب به ذهنتون میرسه.
    …………………………………………………………………………………………………………………….
    جواب: سلام. سپاس.

  18. کدخدا

    ارش جان امیدوارم که در راهت موفق باشی
    ولی بنظر من کمرنگ شدن مهمان نوازی دلیلش گسترش فقر هست که هم کارهای خلاف را بیشتر کرده و هم حس بی اعتمادی را بوجود اورده و هم اینکه میزبان هم نمیتونه مانند قبل مهمان نوازی کنه و از خجالت مهمونش در بیاد پس به همین دلایل دیگه مردم غریبه ها رو که جای خود داره اشناهارو هم تحویل نمیگیرن
    نظرت چیه?
    …………………………………………………………………………………………………………………….
    جواب: سلام. شاید یک دلیلش هم فقر باشه. اما وظیفه ما چیه؟

  19. حمیده

    سلام مهمانوازی ایرانی هم مثل سایر مسائل اجتماعی متحول شده و برای حفظش باید این سیر تحول بررسی بشه و برای احیاش جاذبه ایجاد کرد.سپاس از یاداوریتون.متاسفانه روزمرگی ما رو از پیرامونمون غافل کرده.
    …………………………………………………………………………………………………………………….
    جواب: سلام. سپاس.

  20. نسیم

    سلام. همینطور که جناب منوچهر ستوده فرمودند واقعاً مهمان نوازی ایرانیها البته نه منقرض ولی خیلی کمتر شده. البته دلایل مختلفی این پدید زیبا رو کمرنگ کرده که برخی از اونها میتونه مشکلات اقتصادی مردم ، خالی شدن شهرهای کوچک از افراد اصیل و بومی، مهاجرتهای بی رویه و البته رفتار گردشگران و مسافران هم بی تاثیر نیست. چندی پیش به اتفاق مهمانانمان به قصد مهمان نوازی از شهر خارج شدیم که یکی از مظاهر زیبای طبیعت رو که در اون منطقه بود به آنان نشان دهیم. در نزدیکی آن منطقه دیدم چند تا اتوبوس گروهی به اصطلاح گردشگر و طبیعت دوست!! را به ان منطقه آورده بود. منطقه ای که قبلاً بکر و ناشناخته بود. به محض دیدن اونها گفتم فکر نمیکنم منظره ای که قبلاً دیدم ، الان هم به همان زیبایی باشه. احتمالاً تخریب شده. و واقعاً هم همینطور بود. مناطری که در سه سال پیش به عنوان زیباترین پدیده طبیعت دیده بود یم تبدیل شده بود به مخروبه ای! که بسیار تاسف انگیز بود . و رفتار برخی گردشگران که همراه با گستاخی و بی احترامی به افراد بومی بود، تاسف انگیز تر. برخی از این خانمها که حتی به خودشون زحمت نمیدادند از وسط خیابان کنار برند تا ماشین رد بشه. و نیز لیوان های چای و بطری های نوشیدنیشون رو همطینطور در آن منطقه رها کرده بودند. منطقه ای که تا دو سال پیش کاملاً بکر بود و بیشتر مراتع دامداران محسوب میشد… پیشنهاد میکنم قبل از سفر جلسه ای هم برای گردشگران بگذارید و به آنها یاد دهید که داشتن ادب و احترام به هم نوع و طبیعت از مهم ترین ابزار سفر هست که باید به همراه داشته باشند.
    …………………………………………………………………………………………………………………….
    جواب: سلام. سپاس از تذکر.

  21. نسیم

    توضیح مطلب قبل: منطقه چشمه سورت پدیده ای بسیار زیبا هست که در بین دو استان سمنان و مازندران یعنی نزدیک شهرهای دامغان و ساری قرار گرفته. این منطقه تشکیل شده از تپه های بسیار زیبا و سرسبز که در بالای آن حوضچه های معدنی با مزه های مختلف قرار دارند که بسیار زیبا هست و شگفت انگیز. طوری که ما که سه سال پیش تازه وارد دامغان شده بودیم با معرفی دوستان به آن منطقه رفتیم، از این همه زیبایی شگفت زده شدیم. دو سال پیش اقوام را برای دیدن این پدیده زیبا بردیم که یکی از خانم های همراه ما با دیدن این منظره با شکوه از شوق سجده شکر نمود. و متاسفانه امسال که رفیتم آن همه زیبایی در میان زشتیهای اطرافش تاثر انگیز شده بود. و من و همسرم خیلی غمگین شدیم. دو رو بر منطقه کلی ظرف های یکبار مصرف و بطری ریخته بود و پلاستیک و …. با ماشین برخی از افراد داخل حوضچه ها رفته بودند و اونها رو خراب کرده بودند. و در پایین منطقه هم که اتوبوس های گردشگران ایستاده بودند که منتظر مسافرانشان با ماشین های روشن که فقط حاصلش آلوده نمودن هوای منطقه بود. و متاسفانه رفتارهای برخی از گردشگران هم که اصلاً ارزش گفتن نداره. باور کنید با خود اندیشیدم کاش میشد ورود گردشگران را به این مناطق طبیعی و زیبا ممنوع کنند. چون واقعاً به طبیعت آسیب می زنند.
    …………………………………………………………………………………………………………………….
    جواب: سلام. باز هم سپاس.

  22. باپیری

    سلام. آقای نورآقایی آیا میتوان مهمان نوازی را تعریف کرد؟ چگونه باید به جهانیان بقبولانیم که ابرانیان واضعان یا حاملان یاحافظان این میراث هستند؟ آیا مهمان نوازی ایرانیان دارای ویژگی خاصی است که آن را از سایر انواع مهمان نوازی در سایر نقاط جهان متمایز می کند؟ آیا این ویژگی چنان برجسته است که در صورت فقدام آن، هویت ایرانی و ایرانی بودن دچار خدشه می شود؟ به فرض ثبت آن، چگونه باید آن را صیانت کرد؟ چیزی که از نظر بنده پدیده ای بسیار پیچیده است و تن به تعریف نمی دهد. می دانیم تا تعریف نشود ثبت نمی شود. اصلا به فرض پیچیده نباشد، گسترده و متنوع است و در اشکال متعدد متجلی می شود: اشکالی گاه متناقص. همچنین، اکنون یونسکو به دنبال انتقادات صورت گرفته در زمینه موزه ای کردن میراث ناملموس، صزفا به دنبال شناسایی، مستندسازی و حفظ اثر نیست بلکه در پی آن است تا بسترهای خاص اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی که میراث ناملموس در درون آنها پرورش پیافته و بارور شده اند را به همراه افرادی که حاملان و نافلان آنها هستند حفظ کند. آیا می توان آن بسترها را شناسایی و حفظ کرد؟ البته فرمودید در حد یک ایده است. من هم صرفا برای صیقل دادن آن چند سوال را مطرح کردم.
    ……………………………………………………………………………………………………………………………….
    جواب: سلام بر جعفر باپیری، دوست و همکار عزیزم. من باید از تو سپاسگزار باشم که این سوالات را مطرح کردی. چون نتیجه اش این است که بنده بیش از پیش برای ثبت میراث معنوی مهمان نوازی ایرانیان مصمم بشوم.

    اما جواب سوالات شما:

    ۱- آیا میتوان مهمان نوازی را تعریف کرد؟
    به نظر شما نمی توان مهمان نوازی را تعریف کرد؟ چگونه است که می توان ترجمان “مهمان نوازی” یعنی hospitality را ترجمه کرد و ارکان آن را برای رونق گردشگری به کار برد، اما “مهمان نوازی” را نشود تعریف کرد. دوست من، نه تنها مهمان نوازی تعریف دارد بلکه حتی مراتب دارد. مهمان نوازی هم آداب است و هم هنر. و هر کدام از این دو که باشد تعریف شدنی است.

    ۲- چگونه باید به جهانیان بقبولانیم که ابرانیان واضعان یا حاملان یاحافظان این میراث هستند؟
    درست است که بنده پیشنهاد دادم “میراث معنوی مهمان نوازی ایرانیان” را ثبت کنیم، اما این دلیل نمی شود که ثابت کنیم دیگر کشورها یا مردمان مهمان نوازی ندارند. بلکه همچون نوروز، که جزو آداب و رسوم ایرانیان است، کشورهای دیگر هم در آن سهم دارند و اکنون نوروز در میان چندین کشور ثبت شده است. موارد اینچنینی البته کم هم نیستند. درضمن ما کار دشواری برای قبولاندن به جهانیان نداریم، بلکه آنان خود چنانکه از گقتارهایشان و سفرنامه هایشان برمی آید این موضوع را می دانند و پذیرفته اند.

    ۳- آیا مهمان نوازی ایرانیان دارای ویژگی خاصی است که آن را از سایر انواع مهمان نوازی در سایر نقاط جهان متمایز می کند؟
    بله، بنده معتقدم که آداب مهمان نوازی در ایران مراتب دارد و شامل سخت افزار و نرم افزارهای خاص خودش است. اتاق مهمان و وسایل مهمان در خانه های ایرانی یکی از همین موارد سخت افزاری است. و کافی است به ادبیات ایران توجه کنیم تا تعداد اشعار و ضرب المثل هایی که به مهمان و مهمان نوازی اشاره دارند را در آنها بیابیم.
    باید بگویم که اتفاقا جواب این سوال، همان مواردی است که ماهیت میراث معنوی مهمان نوازی ایرانی را شکل می دهد و به همین دلیل در این مجال نمی گنجد.

    ۴- آیا این ویژگی چنان برجسته است که در صورت فقدان آن، هویت ایرانی و ایرانی بودن دچار خدشه می شود؟
    این دیگر از آن سوال ها بود.
    مثل این است که بپرسی آیا ویژگی نوروز چنان برجسته است که در صورت فقدان آن، هویت ایرانی و ایرانی بودن دچار خدشه می شود؟
    مثل این است که بپرسی ویژگی هنر فرشبافی ایرانی چنان برجسته است که در صورت فقدام آن، هویت ایرانی و ایرانی بودن دچار خدشه می شود؟
    مثل این است که بپرسی ویژگی مراسم زورخانه ای ایرانی چنان برجسته است که در صورت فقدام آن، هویت ایرانی و ایرانی بودن دچار خدشه می شود؟

    دوست من، آیا ما باید فقط چیزهایی را ثبت کنیم که در صورت فقدانشان، هویت ایرانی و ایرانی بودن دچار خدشه می شود؟ با این حال جواب بنده این است که اصولا هویت ایرانی و ایرانی بودن را چگونه تعریف می کنی؟ آیا اینگونه نیست که هویت از همین مسائل تشکیل شده؟
    امروزه بازی ها را ثبت می کنند، قصه گویی را به عنوان هنر ثبت می کنند، چطور شما فکر می کنی که اینها جزو هویت یک قوم، ملت، یا یک کشور محسوب نمی شود؟
    راستش آنقدر جواب سوالت بدیهی است که ترجیح می دهم به همین مطالب اکتفا کنم و بقیه را به ذهن خودت ارجاع دهم.

    ۵- به فرض ثبت آن، چگونه باید آن را صیانت کرد؟
    همین که من و تو و بقیه با این سوال روبرو شدیم، خودش اولین قدم برای حفظ و صیانت آن است. حال به نظر تو اگر ثبت نشود، چگونه می توان آن را صیانت کرد؟

    ۶- اکنون یونسکو به دنبال انتقادات صورت گرفته در زمینه موزه ای کردن میراث ناملموس، صزفا به دنبال شناسایی، مستندسازی و حفظ اثر نیست بلکه در پی آن است تا بسترهای خاص اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی که میراث ناملموس در درون آنها پرورش پیافته و بارور شده اند را به همراه افرادی که حاملان و نافلان آنها هستند حفظ کند. آیا می توان آن بسترها را شناسایی و حفظ کرد؟
    اصلا پروژه ای که بنده برای خودم تعریف کردم شناسایی همین بسترهاست. به نظرت به یادآوردن آدابی که داشته ایم، شناسایی بسترها را در برنخواهد داشت؟ رجوع به اشعار، سفرنامه ها، قصه ها و گفته ها و ناگقته ها، کمترین اثرش همین شناسایی بسترهاست.

    در آخر خدمت شما عرض می کنم که در مجله “پیام یونسکو” که در بهمن ۱۳۷۰ منتشر شده و ویژه “هنر مهمان نوازی” است، مقاله ای از “یان ریشار” فرانسوی با عنوان “سرزمین هزار و یک تواضع و تکریم” وجود دارد که به آداب مهمان نوازی ایرانیان اشاره کرده است. بنده به زودی این مطلب را دوباره نویسی و در سایتم قرار خواهم داد.
    اما همین بس که مهمان نوازی هنر است و فن است و آدابی و رسومی دارد که قابل شناسایی، گفتگو، تحلیل و بررسی و ثبت است.

  23. lida

    سلام ، بی شک همکاری با شما باعث افتخار من و دوستانم خواهد بود…
    …………………………………………………………………………………………………………………….
    جواب: سلام. لطف دارید.

  24. زهراسادات موسوی اردکانی

    از همون روزی که تو کارگاه یزد این موضوع رو مطرح کردید، دارم فکر می کنم بهش!
    خیلی خوشحال میشم اگه بتونم کمکی بکنم
    …………………………………………………………………………………………………………….
    جواب: سلام. حتما خدمت شما هم خواهیم بود. لطفا از طریق همین سایت پیگیری کنید.

  25. م.معظم

    سلام
    ماهنامه سفر -تیرماه ۹۲
    صفحه ۴۶
    …..آنچه از ایران در خاطر دارم زیبایی کوهساران اطراف تهران -خرمی شمال ایران – مساجد بی نظیر با کاشی کاری های افسانه ای -بازارهای هوش از سر بر – مردمی فوق العاده مهربان – مهماندوست که از جان و دل خوش آیند گوی مهمانان خود می باشند ………
    ……………………………………………………………………………………………………………………….
    جواب: سلام. سپاس ااز ارائه این نوشته کوتاه.

  26. شبنم محمدی

    درود بر شما.
    خیلی عالی و دوست داشتنی.
    شما میتوانید روی کمک من حساب کنید و خوشحال خواهم شد برای ایران عزیز قدمی بردارم.
    ………………………………………………………………………………………………………………………..
    جواب: سلام. سپاس از محبت شما. لطفا با بنده در تماس باشید.

  27. پگاه

    فوق العادست ما هم همت کردیم که در این پروژه عظیم همکاری کنیم.
    دست مریزاد و خدا قوت
    …………………………………………………………………………………………………………………..
    جواب: سلام. زنده باد شما.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *