روش ساخت عروسک های خراسان جنوبی به عنوان میراث ملی ناملموس ثبت شد

همزمان با روز جهانی کودک عروسک های بومی دست ساز بانوان روستاهای محدوده پروژه بین المللی ترسیب کربن با حمایت دفتر پژوهش و آموزش کودکان و نوجوانان پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ثبت ملی شد.

به دنبال اجرای پروژه “ایجاد کسب و کار پایدار از طریق صنایع دستی برای حفاظت ازمنابع طبیعی” که توسط تیم موسسه آوای طبیعت پایدار و با حمایت سازمان ملل متحد و سازمان جنگل ها و مراتع در سال ۹۲در روستاهای تاجمیر، نازدشت، کسراب، حجت آباد و همت آباد انجام شد، عروسک های دست ساز منطقه احیا، تولید و عرضه شد. در حال حاضر بیش ۱۵ خانوار در حال تولید عروسک های محلی خود هستند و از این طریق بخش مهمی از وام های مربوط به منابع طبیعی خود را پرداخت می کنند.

لیلا کفاش زاده کارشناس ثبت این پرونده گفت: از آذر ماه سال ۱۳۹۲ که پیشنهاد ثبت فن ساخت عروسک های بومی خراسان جنوبی مطرح شد فعالیت های بسیاری برای تکمیل پرونده صورت گرفته که تهیه برنامه های تلویزیونی، انتشار اخبار و مقالات در جراید، شرکت در جشنواره های متعدد درون مرزی و برون مرزی، برگزاری تور های ویژه عروسکی و برگزاری کارگاه های آموزشی از جمله این فعالیت ها بوده است.

به گفته افسانه احسانی رئیس هیات مدیره موسسه آوای طبیعت پایدار این محصولات سازگار با محیط زیست هستند و نشانه های فرهنگ غنی منطقه را با خود همراه دارند. بنابراین  نسل جوان با ساختن این عروسک ها نه تنها در روستاهای مذکور با فرهنگ خود آشتی می کنند بلکه با فروش آنها، وابستگی خود را به منابع طبیعی کاهش می دهند و از طرفی ارزشهای فرهنگی خود را به سایر مناطق صادر می کنند. وی افزود هر چند سازندگان اصلی این عروسک ها بانوان هستند ولی سایر اعضای خانواده نیز در ساخت آنها مشارکت دارند. سازندگان، داستانهای زندگی و آرزوهایشان را می نویسند و به عروسکهای خود نصب می کنند. حس سازندگی، تقویت خلاقیت و اعتماد به نفس و افزایش امید به زندگی علاوه بر ایجاد شغل و معیشت مکمل از مزایای تولید این محصولات به شمار می رود.

پوپک عظیم پور مدرس تیاتر عروسکی و عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز در سخنرانی که مراسم رونمایی این اثر ایراد نمود افزود در حین ساخت عروسک ها لالایی ها، شعرها و خاطرات زندگی روستایی عشایری که دانش بومی ارزشمندی در آن نهفته است نیز احیا می شود. همچنین وی نمونه های دیگری همچون لوپتو، لیلی، قورچوق و گلین که از عروسک های بومی دیگر استان های ایران است را معرفی نمود و یاد آور شد که ساخت عروسک به مثابه ساخت یک فرهنگ کوچک از جامعه محلی است چرا که یک عروسک با خود پوشاک، آرایه ها، داستان ها و دیگر آداب و رسوم بومی را نیز معرفی می نمایند.

دکتر فرهاد نظری مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی در مراسم رونمایی این اثر که در مجموعه فرهنگی تاریخی سعد آباد انجام شد، ضمن تشریح قوانین و کنوانسیون های مربوط به ثبت آثار تاکید کرد که ثبت آثار ناملموس درفهرست یونسکو ازسال ۲۰۰۶  آغاز شده است که ایران تاکنون موفق به ثبت ده اثر در این فهرست گشته است. همچنین خاطر نشان کرد تا کنون آثار بسیاری در فهرست ملی میراث ناملموس ثبت شده که افزون بر فن ساخت عروسک بومی می توان به مراسم باران خواهی در خراسان جنوبی و مراسم  مراسم گل غلتان نوزاد در دامغان و تکم گردانی در اردبیل اشاره نمود.

در حال حاضر فقط ۱۰ اثر از میراث ناملموس کشورمان در یونسکو به ثبت رسیده است. مراسم جشن نوروز و ردیف های موسیقی ایرانی ازجمله این اثار هستند.