مطالب زیر، بخشهایی از کتاب “اسنادی از صنعت جهانگردی در ایران” (سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) است که انتخاب کردهام و در اختیار علاقمندان و خوانندگان این سایت قرار دادهام:
………………………………..
از: بوشهر به: تهران مورخ: ۱۳۰۸/۱۰/۴
وزارت پست و تلگراف
نظر به اینکه بوشهر فعلا محل عبور و مرور طیارات واقع شده، و اشخاص محترم زیادی از اروپائیان عبور و مرور مینمایند، وقتی شب مسافرین وسیله استراحت نداشته باشند به ایران با نظر تحقیر خواهند نگریست. لذا مقتضی است از طرف اولیای امور یک تاکید بلیغی به آقای حکمران کل بنادر بشود که به هر طور مقتضی بدانند اشخاصی را که صلاحیت این کار را دارند برای دایر کردن یک هتل آبرومند تشویق و ترغیب نمایند. حتی اگر لازم باشد یک امتیازات و کمکهای غیر مستقیمی هم به آن داوطلب بشود.
………………………………..
سفارت شاهنشاهی ایران، پاریس،۶ اسفند ۱۳۰۸
از چندی به این طرف با موسیو loiseau که شخص با نفوذ، فعال و نویسنده قابلی است داخل مذاکره شده، زمینه مقاله مفیدی راجع به ترقیات ایران و جلب سیاحان به آنجا تهیه شده است که عنقریب در Revue de Paris یا مجله دیگر به طبع خواهد رسید…
اگر از طرف دولت روی مساعدت نشان دهند، شکی نیست تشویقی از مسافرت سیاحان به ایران شده، موجب ساختن بعضی مهمانخانههای خوب در مراکز مهمهی مملکت خواهد بود…
عقیده بنده این است که برای اول کار احتیاج به هتلهای وسیع لوکس نداریم. همین قدر در شهرهای بزرگ مانند تهران، قزوین، کرمانشاه، همدان، اصفهان، شیراز و مشهد مهمانخانههای بیست الی پنجاه اتاق تمیز با لوازم توالت و حفظالصحه و غذای ماکول ساخته شود، کافی است.
۱۶ فروردین ۱۳۰۹
… برای مسافرین خارجی یک عده رهبر که به زبان انگلیسی یا فرانسه آشنا و از آثار تاریخی ایران مختصر معلوماتی داشته باشند میباید در نظر گرفته شود و هرگاه این رهبرها از اجزای مخفی نظمیه یا تامینات انتخاب بشوند مناسبتر خواهد بود که ضمن راهنمایی مسافرین از احوالات و خیالات آنها نیز کسب اطلاع نمایند…
قونسلولگری دولت علیّه ایران در بصره
۱۶ فروردین ۱۳۰۹
هرگاه سالی هزار نفر مسافر و سیاح اروپایی و آمریکایی به ایران بیاید و روی هم رفته هر مسافری یکصد لیره خرج کند یکصد هزار لیره وارد مملکت میشود که معادل یک کرور تومان است.
………………………………..
۱۶ فروردین ۱۳۰۹
چون به افتخار و امنیت و آسایش دورهی مسعود سلطنت اعلی حضرت اقدس همایون پهلوی ارواحناه فداه این بنده احمد شارق به اتفاق نصرالله خان قدوسی و حاجی خلیل راوی عزم کردهایم مساحت دور ایران را پیاده گردش و مسافرت نماییم و اتخاذ این تصمیم به استحضار مساعدت و موافقت مقام محترم عالی بوده و فواید آن از نقطه نظر آشنایی کامل به روحیات و عادات و آداب هموطنان عزیر و نوشتن کتابی برای اصل اقتصادیات و احتیاجات عمومی بر حضرت اشرف عالی پوشیده نیست…
………………………………..
۱۳۰۹/۳/۲۵
منباب تذکر عرض میکنم که در این باب باید متوجه بود که آنچه به نظر ما جالب و دلپسند است، غالبا مطبوع خاطر اروپاییها نیست و به همین جهت صرفنظر از بعضی آثار و ابنیه معروف نمیتوانیم کما هو حقه تشخیص بدهیم کدام یک از مناظر تهران یا شهرهای دیگر جلب دقت خارجیها را خواهد کرد و در این موضوع بهتر این است که به خود سیاحان مراجعه بشود. یعنی به وسایل مختلفه عکسهایی را که مسافرین برداشتهاند به دست آورده و صحبتها و مذاکرات آنان را یادداشت کرد و …
………………………………..
۱۳۰۹/۳/۲۵
تشریفات ویزای گمرک و جواز مسافرت و مزاحمتی که امنیهها و مامورین گمرک فراهم میکنند زیاد و مشکل کننده است. بهتر است امر به تسهیل این قبیل امور برای مسافرین صادر شود.
از: اداره تشریفات وزارت خارجه
۱۳۱۴/۶/۳
چندین موسسه مسافرت و عده زیادی از اشخاص متفرقه به این سفارت مراجعه نموده و تقاضا دارند که چنانچه نشریاتی راجع به ایران وجود داشته باشد به آنها داده شود. بدبختانه این سفارت به کلی فاقد نشریات فوقالذکر میباشد. متمنی است قدغن فرمایند در این زمینه هر اقدامی که اقتضا دارد بشود، که به مراجعه کنندگان از طرف این سفارت جواب منفی داده نشود. زیرا بهترین وسیله امروز برای شناساندن ایران جدید، نقشه و عکس و مطبوعاتی میباشد که برای تشویق اشخاص توریست انتشار پیدا مینماید.
در این باب باید اداره سیاحانِ وزارت داخله، رسالات و نشریاتی داشته باشد.
۱۳۱۴/۶/۲۶
*هیاتی در تهران به نام «کانون جهانگردی ایران» تاسیس میشود و مقصود از تاسیس آن به طور کلی فراهم آوردن موجبات آسایش و تسهیل مسافرت جهانگردان ایرانی در خارجه و جهانگردان خارجی در ایران و توجه به رفع حوائج و حمایت از آنها در ایران است.
*اقدام در تهیه مهمانخانهها و اماکن مناسب
*گماردن راهنماها در شهرها و در طرق مختلفه برای هدایت مسافرین
*دایر نمودن پستهای تلفن مخصوص در جادههای عمومی برای رفع احتیاج مسافرین
*نصب علامات بینالمللی در جادهها و شهرها
*شرکت در کنفرانسهای بینالمللی راجع به جهانگردی
*تاریخ انعقاد اولین جلسه مجمع عمومی در اول تیرماه ۱۳۱۷ خواهد بود.
۱۳۱۴/۷/۱۴
مطابق احصائیه منتشره از طرف اداره کل گمرکات عده مسافرینی که در یک ساله اخیر وارد ایران و خارج شدهاند از قرار ذیل است:
عده ورودی: ۵۵۳۸۷ نفر
عده خروجی: ۳۷۲۹۴ نفر
۱۳۱۴/۸/۶
… و برای مترجمی و راهنمایی خارجیان که خود موضوع بسیار مهمی است نیز یک عده اشخاص بی اطلاع و بی علاقه به کشور را به کار گماردهاند که بالنتیجه نظریات شخصی خود را به آنها تلقین نموده و نقاطی را هم که نباید به آنها ارائه شود نشان میدهند …
۱۳۱۴/۱۰/۲
فوری
… خانم مذکور به سفارت اطمینان داده بود که به هیچ وجه بر خلاف، چیزی درج نخواهد کرد. در صورتی که در اعلامیه مذکور که نمونهای از مقالات خود راجع به ایران را درج نمودهاند عکس زن ایرانی را با لباس معموله در قدیم به اسم زن متجدد ایرانی، و عکس دیگری از چند گاری چهار اسبه به عنوان بهترین وسیله مسافرت در ایران نشان داده است. و این مقدمه میرساند که Miss Gibb در مقالات خود نسبت به ایران سوء نظر داشته و آنچه را که بعدها منتشر نماید برخلاف واقع و حقیقت خواهد بود. اینک منظور وزارت داخله این است که بلکه با سابقه دادن موضوع به سفارتهای واشنگتن و لندن اقداماتی بشود که از انتشار مقالات او در جراید این دو کشور جلوگیری و ممانعت به عمل آید.
بطوری که اطلاع حاصل شده است پارهای عکسهای مستهجن از طرف اشخاص برداشته شده و یا در عکاسیها موجود است که به دست مردم و خارجیها میافتد و منافی با روحیات اخلاقی و حیثیات است. لهذا قدغن نمایید این گونه عکسها را در عکاسخانههای قدیم و جدیدِ مرکز و ولایات جمعآوری کرده و کاملا مراقب باشند که در آتیه نیز این قبیل عکسها را به هیچ وجه برندارند و منتشر ننمایند.