بررسی ویژگیهای گردشگری ادبی تا پرداختن به ادبیات داستانی جنوب در پیوند با گردشگری ادبی
(برگزاری نشست «گفتاوردی پیرامون گردشگری ادبی» در اهواز)
کانون ادبی محام اهواز نشست «گفتاوردی پیرامون گردشگری ادبی» را برگزار کرد.
نشست «گفتاوردی پیرامون گردشگری ادبی» به همت «کانون ادبی محام» و با همکاری «انجمن دوستداران زیست بوم کهن زاگرس» در تاریخ سیزدهم تیر ۱۴۰۳ در مجتمع محام اهواز با سخنرانی «آرش نورآقایی» مدیرمسئول مجله گیلگمش و انتشارات نوسده و «مجتبی گهستونی» روزنامهنگار و فعال میراثفرهنگی و گردشگری برگزار شد.
ادبیات داستانی جنوب در پیوند با گردشگری ادبی
مجتبی گهستونی فعال میراث فرهنگی و روزنامهنگار حوزه فرهنگی که اجرای نشست گردشگری ادبی را بر عهده داشت به موضوع ادبیات داستانی جنوب در پیوند با گردشگری ادبی پرداخت و گفت: «نشست گفتاوردی پیرامون گردشگری ادبی که هم اکنون شاهد برگزاری آن هستیم افتتاحیه جلسات پیوسته گردشگری ادبی در مجموعه محام خواهد بود که ماهی یکبار برگزار خواهد شد. ما در جلسات گردشگری ادبی در تلاشیم که علاقه بین کتاب خوانی و گردشگری، علاقه نویسندگان برای پرداخت هرچه بیشتر به شخصیتها و مکان رویدادها و حتی تحولات پیرامونی، ایجاد مسیر گردشگری و در نهایت تولید محصول مرتبط با گردشگری ادبی را به وجود بیاوریم.»
دبیر نشستهای گردشگری ادبی با اشاره به تاثیر صنعت در ادبیات جنوب بیان داشت: «اگر بخواهیم به ادبیات دوران معاصر بپردازیم قطعا باید به عوامل تاثیرگذار در تحول بخشیدن به ادبیات هم اشاره کنیم. مثلا کشف نفت و حضور شرکتهای خارجی و شکلگیری شرکت شهرها و جابه جایی افراد از مناطق مختلف کشور در مناطق نفتخیز موجب شد تا فرهنگ مناطق نفتی شکل بگیرد. از زمان کشف نفت تحولات گسترده از جمله اعتصابها، اعتراضها، کودتاهها به وجود آمد که همه این موارد بر ادبیات داستانی جنوب هم تاثیرگذار بود. گرایش نویسندگان و داستان نویسان به مسایل بومی و استفاده از فرمهای ادبی رایج، وجه دیگری از تاثیرات اجتماعی و فرهنگی نفت است. این مهم موجب شد تا مکتب قصهنویسی خوزستان پدید بیاید. چون بخش قابل توجهی آثار مربوط به ادبیات داستانی خلق شده مرتبط با فضاهای بومی حاصل کوشش نویسندگان جنوبی است. آنها با تحول بخشی در فرمها و ایجاد خلاقیت در آفرینش ادبی، مقولات را به گونهای طرح کردند که از بطن آفرینش آنها، خواننده قادر به درک و هضم مسائل کلی، جمعی و ملی میشود. داستان نویسانی همچون احمد محمود، ناصر تقوایی، مسعود میناوی، ناصر موذن، محمد ایوبی، پرویز زاهدی، پرویز مسجدی، عدنان غریفی، نسیم خاکسار، احمد آقایی، علی مراد فدایینیا، بهرام حیدری، قاضی ربیحاوی، اصغر عبدالهی، محمد بهارلو، ناصر شاهینپر، اسماعیل فصیح و… هر کدام آثاری را خلق کردند که شخصیت اصلی و فرعی و حتی مکان وقوع داستان آنها تحت تاثیر نفت بود. نویسندگانی چون زویا پیرزاد، فتحالله بینیاز، جهانشاه آل محمود، احمد بیگدلی، قباد آذرآئین و… هرکدام به نوعی دیگر به شخصتها و مکان رویدادهای بومی در خوزستان بپردازند.»
گهستونی با اشاره به وقوع انقلاب و آغاز جنگ تحمیلی و سوق پیدا کردن ادبیات داستانی به سمت ایثار و شهادت، آثاری شکل گرفت که به شخصیتهای مختلف و مکانهای متعدد میپردازند و آثاری قوی و تعداد قابل توجهای داستان خلق کردند که میتوان رد پای مکان رویداها را در آن جستجو کرد.
گردشگری ادبی چیست؟
آرش نورآقایی دیگر سخنران نشست «گفتاوردی پیرامون گردشگری ادبی» بود که به ویژگیهای متنی گردشگری ادبی اشاره کرد و در نهایت به معرفی آثار منتشر شده در انتشارات نوسده پرداخت و با طرح این پرسش که گردشگری ادبی چیست؟ ابتدا به تبیین این نوع از گردشگری به عنوان یکی از زیرمجموعههای گردشگری فرهنگی پرداخت و پس از آن گونههای مختلف گردشگری ادبی را بر مبنای جذابیت محتوا برشمرد و گفت: «سه دسته جاذبه مکانمند وجود دارد؛ اول مکانهایی که منبع الهام ادیب در زمان حیات بوده، ادیب در آن مکان فوت کرده یا آرام گرفته است، دوم مکانهای خیالی که حامل روایتهای جذاب ادبی هستند، و در نهایت مکانهای حقیقی که تداعیکنندهٔ خاطرهای جذاب برای گردشگر شدهاند.»
او به روستای «چنار» کاشان به عنوان نمونهای از مکانهای نوشتن سهراب سپهری و مشهد اردهال، محل دفن او اشاره کرد، خانهٔ خیالی رومئو و ژولیت در ورونا را یادآور شد و به شرح جذابیت لوکیشنهای ساختگی (man-made) در فیلم، سریال، تئاتر یا منظومههای ادبی نظیر خانه شرلوک هلمز و هفت پیکر نظامی پرداخت.
مدیرمسئول فصلنامه گیلگمش وجود منابع غنی برای جذب گردشگر ادبی را در کشور خاطرنشان کرد، اما بر تقویت نقاط قوت و استفاده از فرصتها به منظور ایجاد جاذبههای ادبی نیز تأکید کرد. وی در این بخش به داستان «هزار و یک شب» به عنوان یک منبع فاخر ادبی اشاره کرد که هنوز در قالب جاذبهای برای گردشگری ادبی در ایران شناخته نشده است، در حالیکه بغداد با بهرهگیری از جذابیت آثاری چون هزار و یک شب، شهر خلاق ادبی شناخته شده است. همچنین از لاهور پاکستان و سلیمانیه عراق نیز به عنوان شهرهای خلاق ادبی سخن به میان آمد.
مدیرمسئول نشر «نوسده» از نقش خلاقیت در تولید محتوای ناب ادبی و از عنوان «دیپلماسی گلِ» سخن به میان آورد. این موضوع اشاره به سفر ویلیام سیمپسون، سفیر انگلستان در ۱۸۸۴ میلادی به ایران، و ارسال بذر گل از سر مزار خیام به انگلستان دارد، گلی که بالاخره بر سر مزار ادوارد فیتز جرالد گل داد، هماو که ترجمانش از رباعیات خیام الهامبخش جامعۀ ادبی غرب شد.
روایت جذاب و خلاقانهٔ دیگر مرتبط با روایتهای گردشگری ادبی، از نسخه دستنویس رباعیات خیام بود که شرح آن در کتاب سمرقند از امین مألوف آورده شده است؛ نسخهای که به مدد سیدجمالالدین اسدآبادی، توسط بنیامین عمر لوساژ از میرزا رضای کرمانی در عهد ناصری درخواست شد و در راه بازگشت از ایران در سانحهٔ کشتی تایتانیک غرق شد.
جاذبهٔ مجسمه «پری کوچک دریایی» در ساحل کپنهاگ برگرفته از این رمان، نمونه موفق دیگری بود که مورد توجه قرار گرفت؛ چه بسا که اگر به گفته نورآقایی، فرماندار وقتِ نیشابور هم ایدهٔ ساخت و نصب مجسمهٔ کشتی تایتانیک را جدی گرفته بود از منافع گردشگری ادبی بهره میبرد. آنچه از وصف خیالانگیز نیشابور در دلنوشتهٔ عبدالوهاب البیاتی نیز برمیآید چیزی جز «فروزنده»گی این شهر در نگاه خیره گردشگر نیست؛ همان که پرسه در کوچهباغهایش حسرت ابدی آندره ژید شد، چون ما و حسرت آب رکنآباد.
ایشان در ادامه از منبع ادبی دیگری در قالب داستان تراژیک «رعنا» و روایتهای متعدد آن در استانهای گیلان و مازندران گفت و این ظرفیت ادبی را با «لورلای» آلمانی مقایسه کرد. مجسمه لورلای نیز به سان پری کوچک دریایی در دانمارک هر ساله میزبان تعداد پرشماری گردشگر در حاشیهٔ رود راین کشور آلمان است. به گفتهٔ نورآقایی، «هاینریش هاینه»، شاعر آلمانی، در شعری لورلای را نماد آزادی خواهی آلمان پس از جنگ جهانی دوم میخواند.
چنین جانمایههایی جز از خلاقیت و نبوغ ادبی سرچشمه نخواهند گرفت، حال آنکه هنوز شهرستان ابرکوه از مزیت حضور سرو کهنسالی که مارکوپولو را ملاقات کرده بهره نمیبرد؛ افسانۀ شیرینی که به راحتی نهتنها میتواند جای غلوهای بیمورد در سنسنجی این درخت را بگیرد بلکه هر گردشگر کنجکاوی را روانه این دیار خواهد کرد، همانی که از «اُرس» شهرستانک، با عنوان مادر کهنسال ایران و درختی در تهران که شاهد قتل «گریبایدوف» بوده است، نیز دریغ شده است.
بدین روی مکانمند کردن هدفمند و خلاقانه روایتهای فولکلور و ادبیات شفاهی، اهم مبحثی بود که در این بخش مورد واکاوی قرار گرفت.
گامی برای ایران بهتر در سده نو
آرش نورآقایی در بخش پایانی سخنان خود با اشاره با آغاز قرن جدید (نوسده) گفت: قرن چهاردهم هجری خورشیدی، از روز چهارشنبه ۱ فروردین ۱۳۰۱، آغاز شده و روز یکشنبه ۲۹ اسفند ۱۴۰۰ به انجام خواهد رسید. بنابراین، روز اول قرن پانزدهم هجری خورشیدی، دوشنبه ۱ فروردین ۱۴۰۱ خواهد بود. به همین منظور یک انتشارات پایهگذاری کردم تا در این نوسده نگاهی دیگر به ایران داشته باشیم.»
وی بیان کرد: «تحول در مجموعههای راهنمای سفر به ایران و جهان؛ گامی برای ایران بهتر در سده نو برگزاری کنوانسیون جهانی راهنمایان گردشگری در ایران در سال ۲۰۱۷ و بروز فقدان منابع معتبر و کافی برای معرفی شایستهٔ ایران تا آن زمان موجب شد تا از آن پس تدوین کتابهایی برای پاسخ به چرایی سفر به ایران و همچنین راهنمای سفر به این سرزمین مدّ نظر قرار گیرد. پس تدوین راهنمای سفر ایرانیان به مقاصد جذاب جهان از دیگر اقداماتیاست که به بهانهٔ تحول برای سده نو در پیش روست. شرکت خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی اسرا پرواز (ایوار) با همکاری تیم پژوهش و تألیف مجله گیلگمش در ابن راستا تدوین کتابهایی تحت عنوان «رؤیای سفر» را با بهرهگیری از ابزارهای مؤثر و ناب تکنولوژیکی چون QRcode به اتمام رساندهاست.»
برگزار کنندگان و حامیان
برگزاری نشست «گفتاوردی پیرامون گردشگری ادبی» به همت کانون ادبی محام، با دبیری مجتبی گهستونی و کمک سرکار خانم نگین عباسی صورت گرفت. در پایان جلسه از آرش نورآقایی مهمان ویژه این نشست توسط کانون ادبی محام و طلای محمود اهواز با اهدای هدایایی تقدیر بهعمل آمد.
دیدگاهها
امیدوارم این جریان از خراسان بزرگ هم دست در دست سایر چنین مقاصد مستعدی در حوزهٔ گردشگری ادبی بگذارد.
………………………………………………………………………………………………………
جواب: سلام. خیلی متوجه منظور نشدم.
منظور اینکه گردشگری ادبی از خوزستان پی گرفته شده؛ به نظرم جای اون بسیار بسیار در خراسان هم خالی به نظر میاد؛ چه بسا خراسان در کشور بیشترین ظرفیت رو برای توسعهٔ گردشگی در این حوزه داره و امیدوارم دستان گردشگری از شمال شرقی و جنوب غربی ایران به هم برسه.
…………………………………………………………………………………………………………..
جواب: سلام. نه فقط خراسان، بلکه شیراز و تبریز و بوشهر و…