شهر اَسوان در مصر، سانتافه در ایالت نیومکزیکو آمریکا، برلین در آلمان، بوینوس آیرس در آرژانتین، مونترال در کانادا، پوپایان در کلمبیا، ادینبورگ در اسکاتلند، ملبورن در استرالیا، بولونیا در ایتالیا، سِویل در اسپانیا، گلاسکو در اسکاتلند و لیون در فرانسه، ۱۲ شهری هستند که به عنوان مقاصد “گردشگری خلاق” از طرف “یونسکو” معرفی شده‌اند.
منبع: http://www.ratestogo.com/blog/12-unesco-creative-tourism-destinations
“گردشگری خلاق” چیست؟ چرا این شهرها به عنوان مقاصد این نوع گردشگری انتخاب شده‌اند؟ و آیا هیچ یک از شهرهای ایران این فرصت را دارد که به عنوان یکی از مقاصد آینده “گردشگری خلاق” مطرح شود؟ سوالاتی است که قصد داریم در ادامه‌ی متن به آن‌ها جواب دهیم.
چهل سال پیش بود که در سال ۱۹۷۲ میلادی “کنوانسیون مربوط به حفاظت از میراث جهانی فرهنگی و طبیعی” در بخش فرهنگی، علمی، آموزشی سازمان ملل متحد، یعنی “یونسکو” به تایید و تصویب اعضاء رسید.
از آن سال تاکنون (سال ۲۰۱۲ میلادی) ۹۶۲ اثر فرهنگی و طبیعی در فهرست میراث جهانی سایت یونسکو به ثبت رسیده‌اند (منبع: سایت یونسکو www.unesco.org ). برخی از کارشناسان معتقدند رتبه‌ی کشورها در تعداد بیشتر ثبت میراث جهانی فرصت بهتر و بیشتری برای جذب گردشگر در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. هرچند که بررسی همه جانبه‌ی این نظریه موضوعی نیست که این نوشتار قصد پرداختن به آن را داشته باشد.
از طرفی متوجه هستیم که در چند سال گذشته ثبت “میراث ناملموس” و حتی “حافظه جهانی” در دستور کار “یونسکو” قرار گرفته است. احتمالا رویکرد ثبت میراث ناملموس (میراث معنوی) با این موضوع مورد توجه یونسکو که قصد دارد کمتر به “میراث ملموس” بپردازد تا از شدت گردشگری پوپولیستی بکاهد، ارتباط دارد. و به‌نظر می‌رسد بر همین اساس یونسکو طرح “گردشگری خلاق” را پیشنهاد کرده که خود مرتبط با پروژه‌ی “شبکه‌ی شهرهای خلاق” است.
قابل توجه اینکه، شهرهای نام برده شده در ابتدای این نوشتار قبل از اینکه به عنوان مقصد “گردشگری خلاق” انتخاب شوند در فهرست “شبکه‌ی شهرهای خلاق” قرار داشته‌اند.
بهتر است در ادامه اندکی با مفاهیم “شبکه شهرهای خلاق” و “گردشگری خلاق” آشنا شویم.
شبکه‌ی شهرهای خلاق:
ایجاد “شبکه شهرهای خلاق” یکی از پروژه‌های یونسکو به‌منظور همکاری و ماموریت مشترک برای توسعه تنوع فرهنگی و پایداری شهری است.
هدف این شبکه توسعه همکاری‌های بین‌المللی میان شهرها و تشویق آن‌ها به توسعه همکاری‌های مشترک در خط الویت جهانی “یونسکو” برای مفاهیم “فرهنگ و توسعه” و “توسعه پایدار” است.
هنگامی‌که یک شهر به شبکه متصل می‌شود می‌تواند تجربیات را به اشتراک بگذارد و فرصت‌های جدیدی را با شهرهای دیگر بر روی یک پلت‌فرم جهانی، به‌ویژه برای فعالیت‌های مبتنی بر مفاهیم “اقتصاد خلاق” و “گردشگری خلاق”، ایجاد کند.
تا زمان نوشته شدن این نوشتار، ۳۴ شهر در سراسر جهان و در هفت رشته صنعتی خلاق عضو این شبکه هستند که عبارتند از:
ادبیات: ادینبورگ، ملبورن، شهر آیووا، دوبلین، ریکیاویک، نورویچ
فیلم: برادفورد، سیدنی
موسیقی: سویل، بولونیا، گلاسکو، گنت، بوگوتا
صنایع دستی و هنرهای عامیانه: سانتافه، اَسوان، کانازاوا، ایچیون، هانگزو
طراحی: بوینس آیرس، برلین، مونترال، ناگویا، کوبه، شنزن، شانگهای، سئول، سنت اِتین، گراتس، پکن
هنرهای رسانه‌ای: لیون
هنر و علم مربوط به خوراک: پوپایان، چنگدو، اوشترسوند، جئونجو
برای اینکه یک شهر در یکی از رشته‌ها به عضویت شبکه دربیاید ضمن دارا بودن شرایط باید قوانینی را اجرا کند و وظایفی را بر عهده بگیرد.
منبع:
http://www.unesco.org/new/en/culture/themes/creativity/creative-industries/creative-cities-network/about-creative-cities
گردشگری خلاق:
کارشناسان “گردشگری خلاق” را نسل جدید گردشگری بعد از نسل اول: “گردشگری ساحل” (سفر اوقات فراغت و برای استراحت) و نسل دوم: گردشگری فرهنگی (متمایل به فرهنگ و موزه‌ها) قلمداد می‌کنند. “گردشگری خلاق” با شعار “موزه‌های کمتر، میدانهای بیشتر” بر انجام فعالیت‌های تجربی و تعامل عمیق‌تر با زندگی واقعی فرهنگی در شهرها تمرکز می‌کند.
در “گردشگری خلاق”، گردشگر به تعامل بیشتر آموزشی، احساسی، اجتماعی و همچنین مشارکت با مکان، فرهنگ زندگی و مردم تشویق می‌شود.
در نسل سوم گردشگری، گردشگر شبیه یک شهروند رفتار می‌کند. همچنین در این نوع از گردشگری نقش مدیران در شناخت انواع خلاقیت موجود در شهر به عنوان یک منبع و فرصت برای جذب گردشگران مهم تلقی می‌شود. (منبع: مقاله‌ی منتشر شده از طرف سازمان یونسکو “به سوی استراتژی پایدار برای گردشگری خلاق:، یونسکو، ۱/۱۱/۲۰۰۶)
چنان‌که دیدیدم “گردشگری خلاق” مبتنی بر فعالیت‌های تجربی و تعامل عمیق با سبک زندگی جامعه‌ی مقصد است. موضوع جالب این است که اتفاقا تعریف “میراث ناملموس” ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻨﺖھﺎی ﺷﻔﺎھﯽ، ھﻨﺮھﺎی ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ، آﯾﯿﻦھﺎ و روﯾﺪادھﺎ،داﻧﺶ و ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ طﺒﯿﻌﺖ و ﺟﮫﺎن و ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺳﻨﺘﯽ اﺳﺖ که با مضامین “گردشگری خلاق” همبستگی فراوانی دارد. درواقع با توجه به “میراث ناملموس” یک جامعه است که می‌توان یک گردشگر را به مثابه‌ی یک شهروند قلمداد کرد و واژه‌ی گردشگر-شهروند را تعریف نمود. از طرفی پروژه‌ی ایجاد “شبکه شهرهای خلاق” با موضوعات ادبیات، فیلم، موسیقی، صنایع دستی، هنرهای مردمی و خوراک نه تنها با “میراث ناملموس” یک جامعه بیگانه نیست بلکه در همان راستاست.
بنابراین ما در نسل سوم گردشگری با گردشگرانی مواجه خواهیم بود که از مرز دیدار صرف آثار تاریخی و طبیعی فراتر رفته‌اند و با حضور در بطن جامعه‌ی مقصد، به درک عمیق‌تری از آن نائل خواهند شد.
جالب اینکه در گزارشات مربوط به سال ۲۰۱۱ سازمان جهانی گردشگری چنین مطرح شده که، در پژوهش‌های آینده گردشگری باید متوجه باشیم گردشگران فرهیخته‌تر خواهند شد و به میزان بیشتری جویای آگاهی‌های جدید و سرمایه‌های فرهنگی خواهند بود. آن‌ها همچنین جویای معنای بیشتر از زندگی خویش بوده در تجارب شخصی خواهان اصالت بیشتری خواهند بود. (راهبردهای سازمان جهانی جهانگردی در سال ۲۰۱۱، ترجمه جعفر باپیری)
با توجه به همه‌ی نوشته‌های بالا، اکنون این سوال مطرح است که آیا ما می‌توانیم امیدوار باشیم که شهر یا شهرهایی از ایران جایی در “شبکه شهرهای خلاق” و نهایتا به عنوان مقاصد “گردشگری خلاق” خواهند داشت؟
پاسخ این است که با توجه به برخی موضوعات مطرح در “شبکه شهرهای خلاق” که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به ادبیات، موسیقی، صنایع دستی، هنرهای عامیانه، طراحی و علم مربوط به خوراک اشاره کرد، می‌توان اذعان داشت که شهرهای ایران از ظرفیت قابل توجهی برای حضور در شبکه برخوردارند. از طرف دیگر، می‌دانیم که بخشی از موسیقی، صنایع دستی و هنرهای عامیانه ایران در فهرست جهانی میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسیده است که بر ارزش این ظرفیت می‌افزاید.
شهرهایی همچون اصفهان و کاشان به خاطر طراحی و صنایع دستی، و همچنین برخی دیگر از شهرهای ایران به دلایل دیگری که در “شبکه شهرهای خلاق” مطرح است توانایی حضور در این فهرست را دارند. تنها چیزی که می‌ماند توجه مسوولان شهری به این مقوله است.
از طرفی یکی از شگفت‌انگیزترین موضوعاتی که گردشگران خارجی را در هنگام بازدید از کشورمان متحیر می‌کند، سبک زندگی ما ایرانیان است که قابلیت این را دارند که با موضوعات مورد توجه در نسل سوم گردشگری هماهنگ باشند.
سخن آخر اینکه مقوله “گردشگری خلاق” هم‌اکنون بسیار مورد توجه قرار گرفته تا جایی‌که این روزها کنفرانس‌هایی در این زمینه در برخی از شهرهای دنیا برگزار می‌شود و همچنین سایت‌های اینترنتی متنوعی نیز در دنیای مجازی به این موضوع اختصاص داده شده‌اند.
بنابراین به‌نظر می‌رسد برای اینکه کشور ما نیز از این فرصت جدید بهره‌مند شود باید کارشناسان گردشگری و مدیران شهری خیلی زود با این مقوله آشنا شوند و برایش برنامه‌ریزی انجام دهند.
آرش نورآقایی
دیدگاه‌ها
سلام و ممنونم از اطلاعات مفید شما در باره این نوع از گردشگری .
…………………………………………………………………………………………………………………
جواب: سلام. وظیفه بود.
سلام
من فکر میکنم گردشگری خلاق در دل میراث ناملموسه و خیلی نمیشه به عنوان یه مقوله ی مجزا بهش نگاه کرد. در میراث ناملموس، انسانها همه چیز رو با خلاقیت خودشون به وجود آوردن. شاید مثال ردیف موسیقی ایرانی، بهترین باشه. جالبه که بدونی استاد شجریان در این چند سال اخیر سازهای جدیدی رو خلق کرده و به شاگرداش نحوه ی نواختن رو آموزش میده
…………………………………………………………………………………………………………
جواب: سلام. شاید حق با تو باشه، اما بگو بدونم ترجمه به کجا رسید؟ چند چندیم الان؟
سپاس فراوان
…………………………………………………………………………………………………………………
جواب: سلام. قابلی نداره.
سلام آرش
مثل همیشه برام جدید و جالب بود
بخصوص اینکه اومدن دسته بندی کردن و موضوعاتش جالبه
مرسی رفیق
راستی، معادل فارسیش دقیقا همین “خلاق” میشه یا معادلهای دیگه هم داره؟
……………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. معادل چی “خلاق” میشه؟
سلام. ۳ سال پیش به دعوت دو دوست و همکلاسی دانشگاه به اصفهان رفتم. عالی بود. به نظر من به غیر از صنایع دستی باید خونه های قدیمی اصفهان هم جزو گردشگری خلاق قرار داد. خونه ی بخردی رو دیدم از دیدنش سیر نمیشدم. خیلی لذت بردم.
……………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. خوبه. موفق باشی.
سلام ،
موضوع جالب و قابل توجه ای است . تشکر از شما
………………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. قابل نداره.
گردشگری خلاق حاکی از مشارکت فعال‌تر گردشگران در گردشگری فرهنگی است. در جریان این فعالیت‌ها، گردشگر به تنهایی یا همراه با دیگران چیزی را خلق می‌کند. روزبه‌روز حول فعالیت‌های هنری و خلاقانه‌ای چون نقاشی، سفالگری، عکاسی یا رقص تعطیلاتی بیشتری ترتیب داده می‌شود. گردشگران گاه جدا از اجتماعات محلی به فعالیت می‌پردازند، ولی در بیشتر موارد تعامل بین میزبان و میهمان بخش عمده تجربه سفر گردشگران را شکل می‌دهد. یونسکو (۲۰۰۶) اخیرا در خط مقدم جنبش به اصطلاح گردشگری خلاق قرار گرفته و اعتقاد دارد که این گردشگری باید دسترسی بیشتر افراد را به فرهنگ و تاریخ امکان‌پذیر سازد و در جریان آن، گردشگر فعالیتی تجربه‌محور انجام دهد و در فرهنگ واقعی یک مقصد و مردمان آن مشارکت اصیل داشته باشد. از کتاب مفاهیم کلیدی در مطالعات گردشگری.
……………………………………………………………………………………………………………………
جواب: سلام. سپاس از ارائه توضیحات.
همیشه مطالب اونقدر جدیده که نطری نمیتونم بدم.به قول فیس بوک، لایک!
……………………………………………………………………………………………………………………
جواب: سلام. ارادتمندم.
سلام.سوال من اینه که آیا گردشگری ادبی( باتوجه به اینکه تمام مطالب شمادرباره ی گردشگری ادبی راخوانده ام)که از نوع گردشگری خلاق به شمار میره، آیا به عنوان گردشگری درباره ی میراث ناملموس باید قلمداد بشه یا ملموس؟
……………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. بخش هایی از گردشگری ادبی به میراث ملموس مربوط میشه و بخشی از اون به میراث ناملموس. به دنبال داستان ها و قصه ها رفتن میراث ناملموس محسوب میشه و دیدار از بناها میراث ملموس هستند.
سلام مجدد
ببخشید
گردشگری خلاق خیلی فکر منو مشغول کرده، منظور از موزه های کمتر میدانهای بیشتر چیه؟
ممنون
………………………………………………………………………………………………………………..
جواب: سلام. یعنی در میدان های عمومی شهر با سبک زندگی مردم بیشتر آشنا بشیم تا اینکه به موزه ها بریم و از اشیا بازدید کنیم. حالا شما می تونی یک تحقیق برای خودت در نظر بگیری با این موضوع که: در پریود زمانی که نسل سوم گردشگری داره اتفاق می افته و گردشگری خلاق مورد توجه قرار می گیره، چگونه می توان موزه ها را مورد توجه قرار داد. چگونه می توان موزه خلاق ابداع کرد. چگونه موزه ها را به مثابه ی میدان های شهر درنظر بگیریم. چگونه اشیا می تونن داتسان خودشون رو روایت کنن و از سبک زندگی مردم گذشته و حال و آینده حرف بزنن؟ و خیلی چیزهای دیگه. به نظرم موضوعات نو وتازه ای برای تحقیق به وجود آمده.
درود بر دوست بزرگوارم آرش نور آقایی
شما رو از چند سال گذشته می شناختم و زمینه آشنایی هم رسانه ها بودند تا اینکه شما رو در ساعت های آخر روز نخست کنفرانس برند خلاق ۲۴ آبان تهران دیدم . چند صندلی اونطرف تر نشسته بودید مثل بیشتر وقت ها با یه کوله پشتی …
زمانی که کوپر در مورد خلاقیت صحبت می کرد اینطور به نظرم می رسید که شما اصلا حواست نیست
پیش خودم گفتم آرش نورآقایی هم دیگه حوصله گردشگری رو نداره ….
شاید هم از مباحث گردشگری فرهنگی خسته شده .
دائم فکر می کردم ولی به نتیجه نرسیدم تا در نهایت وقتی داشتیم به اصفهان بر می گشتیم به دوستم گفتم فردا سر کلاس باید گردشگری خلاق را مطرح کنیم تا بچه ها بروند دنبال این موضوعات …..
هنوز چند روز نگذشته بود که این متن بالا رو دیدم ….
اونوقت فهمیدم که احتمالا شما نوع یادگیری ، گوش دادن …. با ما متفاوت هست و این خیلی واسم جالب بود
در هر حال از دیدار دورت خیلی خوشبخت شدم و آرزوی موفقیت واست دارم
………………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. راستش من متن گردشگری خلاق رو از روی صحبت های اقای کوپر ننوشتم. با این حال از لطف و محبت شما بسیار سپاسگزارم.
بله دوست عزیز میدونم که شما از روی اون صحبت ها ننوشتید چون صحبت ایشون با نوشته شما دو تا مورد متفاوت بودن اما هر دو جذابیت ویژه ای داشتن
به هر حال موفق باشی
………………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. ارادتمندم.
سلام ببخشید من دارم مقاله در مورد گردشگری خلاق در شهر اصفهان می نویسم میشه مطالبی که در این زمینه دارید را به ایمیل من بفرستید .
خیلی ممنون
فدایی
……………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. فعلا هر آنچه دارم همان است که نوشته ام. موفق باشید.
سلام من دانشجوی جهانگردیم.تحقیقی داشتم راجع به توریسم خلاق.میشه بیشتر راهنماییم کنید
ممنون میشم
……………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. راستش فعلا اطلاعات من همین قدره. اما داریم بیشتر کار می کنیم. هرچه به دست بیاریم اینجا منتشر می کنیم.
با سلام
خیلی مقاله جالبی بود واقعا” لذت بردم ؛در ضمن یکی از دوستانم که به باکو سفر کرده بود می گفت که در اونجا از ساعت ۶ عصر مردم در مکانهای خاصی صرفا” برای قدم زدن می آیند و اجازه استفاده از خودرو در آن ساعات و در آن مکانها داده نمی شود .هر چند این مورد برای کمک به حفظ سلامتی مردم اونجا هست ولی می تونه زمینه ساز ارتباط بیشتر مردم با هم و با محیط اطرافشون باشه.
موفق باشید .
…………………………………………………………………………………………………………………………
جواب: سلام. سپاس.
سلام
مطلب شما مانند همیشه پر مغز بود
و دانش و آگاهیم رو در این زمینه مرتب و افزون کردید
تشکر
………………………………………………………………………………………………………………………………
جواب: سلام. قربان شما.
سلام میشه راجع به گردشگری خوراک اطلاعات بیشتری بدید به نظرتون واسه پایان نامه میتونه موضوع خوبی باشه
…………………………………………………………………………………………………………………
جواب: سلام. بله، برای پایان نامه بسیار موضوع خوبیه و جای کار زیاد داره.
پس میشه لطف کنید تو پیدا کردن متن موضوع کمکم کنید با چه عنوانی مطرحش کنم خوراک در همدان
……………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. بهتره در این رابطه تلفنی یا حضوری حرف بزنیم. ۰۹۱۲۳۱۴۴۷۹۵
ممنون در اولین فرصت تماس میگیرم
…………………………………………………………………………………………………………………
جواب: سلام. موفق باشید.
با سلام و احترام
ضمن تشکر از جنابعالی به خاطر ارائه اطلاعات ارزشمند و در نوع خود مختصر و مفید در زمینه گردشگری خلاق
بنده در حال تدوین مقاله ای با عنوان بررسی مولفه های گردشگری خلاق در فضاهای شهری می باشم، از لطفتون سپاسگزار خواهم بود اگه براتون مقدوره منابعی در این زمینه معرفی بفرمایید. براتون آرزوی موفقیت دارم.
………………………………………………………………………………………………………………………………………
جواب: سلام. من هرچه در این زمینه میدونستم نشر دادم. به سایت یونسکو رجوع کنید، مطالب خوبی به دست میارید.
با سلام و سپاس فراوان بخاطر مطالب سودمند شما، ببخشید سوالاتی در این زمینه داشتم و خیلی ممنون میشوم در صورت امکان مرا راهنمایی نمایید.
منظور از هنرهای رسانه ای در گردشگری خلاق چیست؟ و مزیت های شهر لیون فرانسه در این زمینه چیست؟
با سپاس بسیار
…………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. سپاس بابت طرح این سوال.
لطفا این دو لینک رو ببینید:
http://www.unesco.org/new/en/culture/themes/creativity/creative-cities-network/media-arts/lyon
http://www.unesco.org/new/en/culture/themes/creativity/creative-cities-network/media-arts
سلام موضوع پایان نامه ی من ګردشګری خلاق با محوریت میراث فرهنګی در شهر شیراز می باشد ممنون میشم اګه اطلاعاتی در این زمینه دارید دراختیارم بګذاریدږالبته این توضیحات هم برایم خیلی مفید بودندږ
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
جواب: سلام. در این زمینه باید گفتگو صورت بگیره تا موضوع دقیق روشن و ایده های جدید تولید بشه.
سلام. من برای پایان نامه امم باید یه سری سوال پرسش نامه طراحی کنم که از توریست های داخلی و خارجی بپرسم… در این زمینه شما می تونید به من کمک کنید؟ چطور می تونم باهاتون تماس بگیرم.؟ من در شیراز هستم.
…………………………………………………………………………………………………………………………
جواب: سلام.
شماره من: ۰۹۱۲۳۱۴۴۷۹۵ – لطفا شب بعد از ساعت ۱۰ تماس بگیرید.
من چقدر خوشحالم که این فکرها، این بینش، این وسعت ِ دید، این عمق نگرش و این تفاوت….از ذهن “شما” شروع میشه…..چون آخر و عاقبت داره و پیگیری، چون رها نمیشه چون براش اصرار و سماجت می کنین….این فکرهایی که من امروز دارم میخونم و براشون کامنت میذارم مال هشت سال ِ پیش ازین هست….و هنوز نو هستن و جای کار دارن ….یعنی می خوام بگم شیرین ۱۰ سال از زمان خودتون جلوتر رو می بینین و دیدین ……(حتی اگر پر از کارهای نیمه کاره باشین به قول خودتون اما من ایمان دارم فکرهاتون یه دونه شم تو ذهنتون نیمه کاره نیست.)
فقط یک سوالی برام مطرح هست چرا اسمش ” شبکه ” شهرهای خلاق هست؟ مگه باید بهم مربوط باشن یا بشن ؟
یک پست دقیقا با همین عنوان دارین “شبکه شهرهای خلاق” کامل مطالعه ش کردم….اما مفهوم شبکه توی این ماجرا رو متوجه نشدم.
………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. شبکه شهرهای خلاق اسم یک پروژه هست در یونسکو. اما گردشگری خلاق نسل سوم گردشگری محسوب میشه. و البته اینها میتونند به هم مربوط باشند.