نوشتار کوتاه، جستار، تحقیق

شاه اسماعیل اول؛ مسلمان صوفی یا مسیحی

شاه اسماعیل اول را اروپائیان اغلب با عنوان «صوفی» می‌شناختند. آنان در پی شناخت او بودند که به قول  Pietro Martire d’Anghiera داعیهٔ به چالش کشیدن شاهزادگان جهان را داشت.  از طرفی پیترو معتقد بود که این صوفی، به‌زودی مسیحی خواهد شد و این اعتقاد را در دربار اسپانیا و احتمالا بقیهٔ اروپا رواج داد.  …

خیلی کوتاه دربارۀ هما در ادبیات فارسی

یکی دو روز است که تصویر پرنده‌ی «هما» در فضای مجازی منتشر می‌شود و انواع گفتمان دربارهٔ آن شکل گرفته است. برخی رابطهٔ آن را با لوگوی «هواپیمایی ملی ایران» (ابتدای حروف کلمات این عبارت، هما می‌شود) مطرح کرده‌اند که خود با آن تندیس‌‌های پرندهٔ افسانه‌ای موجود در محوطهٔ تخت جمشید در ارتباط است. برخی …

شهر در شعر

(نام، لقب، ویژگی و تاریخ شهرها در شعر شعرای ایرانی) نوشتار زیر در نظر دارد با اشاره به نام شهرها در شعر فارسی، به برخی از ویژگی‌های مرتبط با آن شهر پی ببرد. اینکه کدام شاعر در چه زمانی از کدام شهر با چه ویژگی یاد کرده است، اطلاعات جالب توجهی به ما می‌دهد. جغرافیای …

سخنرانی: میراث جهانی و تحلیل سایت‌های ثبت شده

نکوداشت روز جهانی گردشگری با محوریت میراث فرهنگی و سرمایه‌گذاری پایدار در بعدازظهر ۸ مهرماه ۱۴۰۲ در عمارت مسعودیه فرصتی بود برای تحلیل سهم کشورهای عضو یونسکو از میراث مختلف جهانی. آرش نورآقایی، مدیرمسئول فصلنامهٔ میراث و گردشگری گیلگمش و انتشارات نوسده سخنران این بخش از رویداد، گفتار خود را با اشاره به اهمیت آمار …

کوتاه در رابطه با استر و مردخای

در شهر همدان یک نیایشگاه ویژهٔ یهودیان (کنیسه) وجود دارد که به نام «استر و مردخای» شناخته می‌شود. فارغ از قصه‌ها و داستان‌های منتسب به نام استر و مردخای در زمان هخامنشیان، یک نظریهٔ جالب این است که این عبارت در واقع همان «ایشتار و مردوک» است. ایشتار الهه و مردوک خدای بین‌النهرینی هستند. اما …

تحلیل (کوتاه و ناقص) قصهٔ کدو قلقه‌زن از منظر سفر

پیرزنی برای دیدن دخترش (به‌قولی برای شرکت در مراسم عروسی دخترش) به سفر می‌رود. در راه با حیوانات درنده‌ای روبرو می‌شود که می‌خواهند او را بخورند. پیرزن از آنها تقاضا می‌کند که او را نخورند و در عوض به آن جانوران وحشی وعدهٔ یک خوراکی خوشمزه در مسیر بازگشت می‌دهد (بره برای گرگ، بز برای …

تیر آخر

اصطلاح Parthian Shot در زبان انگلیسی به روشی از تیراندازی سپاهیان اشکانی اشاره دارد. در این حالت، سوارکار چنان نشان می‌دهد که در حال فرار یا عقب‌نشینی است، در عین حال، نیم‌تنهٔ بالایی خود را به سمت دشمن برمی‌گرداند و در حالت تاخت، تیرش را می‌اندازد. فارغ از این شیوه که به نام اشکانیان (پارتیان) …

دو نکتۀ فولکلوریک

قوچ به‌عنوان نماد باروری و برکت در فرهنگ چوپانی و دامداری ایران از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ چنان‌که با باورها و آداب پرشماری پیوند خورده است. این چهارپا از دوران باستان نه تنها در نقوش، بلکه در متون اسطوره‌ای/تاریخی نمود دارد. اما فارغ از همهٔ اعتقادات و باورها که تعدادشان کم هم نیست، دو نکتهٔ …

از قابوسنامه و از شاهنامه

حدود هزار سال پیش در #قابوس‌نامه توصیه شده است، به #مهمان زیاد تعارف نکنید که: «ای فلان نیک بخور، هیچ نمی‌خوری» حتی نگاه کردن به لقمهٔ مهمان بد دانسته شده است.  جالب اینکه، ما امروزه هنوز با این مسائل و این‌گونه پندها درگیریم.  ……………………………………………….. #فردوسی یک بیت شعر دارد با این مضمون: «بهار و تموز و زمستان و تیر / نیاسود هرمز (هرگز) یل شیرگیر» نکتهٔ قابل توجه در این بیت، واژهٔ #تیر است که از قضا به #تیر_ماه ربطی ندارد، بلکه به معنای پاییز است. برای اثبات این نکته می‌توان اشاره کرد که تاجیک‌ها هنوز به پاییز، تیر می‌گویند.  در گاهشمار دیلمی #تیر_ما (تیر ماه) در فصل پاییز و از ۱۵ آبان تا ۱۴ آذر طول می‌کشد. #اسدی_طوسی هم در #لغت_فرس یکی از معانی تیر رافصل #خزان نوشته ‌است. اما نکتهٔ جالب دیگر این است که با دانستن نکتۀ بالا، مراسم #قالی‌شویان (#قالی‌شوران) #مشهد_اردهال را می‌توان #آیین_باران‌خواهی (در قبال مراسم #تیرگان) از طریق رسم #تابوت_شویی قلمداد کرد.  قابل ذکر اینکه، روایاتی از رسم شستن تابوت برای طلب باران در #شوش، #تبریز و #مراغه ثبت شده است.

گزارش سخنرانی «سفرنامه‌های شگفت»

جمعیت ایرانگردی و جهانگردی فانوس در شامگاه سه‌شنبه ۹ خرداد ۱۴۰۲ میزبان آرش نورآقایی، مدیرمسئول فصلنامه‌ی میراث و گردشگری گیلگمش بود تا در چهارمین کارگاه گردشگری ادبی این مجموعه از «سفرنامه‌های شگفت» بگوید. او در ابتدای نشست به محتوای سفرنامه و ژانرهای مختلف آن اشاره کرد و جذابیت بسیاری از سفرنامه‌های نیمه‌شناخته شده را یادآور …

چلچراغ واژگون

اشارتی شده است که: «هر گلی از آن امشاسپندی است و سوسن، خرداد را» و دیگری گفت: «سوسن سپید را بوی، چوی بوی دوستی.» بهار سبز سرزمین من، به #تبار_سوسن می‌نازد؛ لالهٔ سرخ می‌پروراند و سوسن سپید.به تماشای زلف پریشان این #زیباسوسنان زیر باران باید رفت؛ که یکی به البرز خانه دارد، دیگری در زاگرس.از …

برای یکم اردیبهشت ۱۴۰۲

اردیبهشت (arta+vahišta) را لفظاً «بهترین راستی» معنی کرده‌اند. وقتی آغاز اردیبهشت روز «آدینه» باشد، بهترین راستی را فقط پای یک منبر می‌توان شنید؛ «منبر بلبل»«سعدی» که از قضا روز اول اردیبهشت را به نام او سند زده‌اند، چنین می‌فرماید: اول اردیبهشت ماه جلالی / بلبل گوینده، بر منابر قضبان (قضبان به معنی شاخه‌های درخت است) آری، …

یک کتاب جالب از دورۀ قاجار

«لوئیز دو لا مارینیر»، معلم فرانسوی شاهزادگان قاجار در تبریز بود. او به همراه یک کاتب (علی اکبر)، یک هنرمند (احمد نقاش) و یک الاغ، به استان فارس سفر کرد. آنها از مکان‌های باستانی دوران هخامنشی و ساسانی از جمله تخت جمشید، قصر ابونصر، پاسارگاد، نقش رستم، نقش رجب، برم دلک، تنگ چوگان، سراب بهرام، …