سازه‌های آبی شهر شوشتر به عنوان دهمین میراث جهانی ایران در فهرست سازمان یونسکو در سال ۱۳۸۸ به ثبت رسید. به همین مناسبت قرار بود در روز ۱۵ آذر سال جاری (۱۳۸۸) و هم‌زمان با عید غدیر، جشنی در این شهر با حضور رییس جمهور برگزار شود که نهایتا این مراسم لغو شد.
عدم برگزاری جشن “ثبت جهانی سازه‌های آبی شوشتر”، بهانه‌ای است تا نگاهی به وضعیت گردشگری استان خوزستان بیندازیم که همچون استان فارس و آذربایجان غربی، دو اثر ثبت شده جهانی را در دل خود جای داده است.
کسانی که در صنعت گردشگری کشور فعال هستند می‌توانند به ذهن خود رجوع کنند و اسامی شهرهایی همچون شوش، شوشتر، دزفول، مسجد سلیمان، ایذه، شادگان، آبادان و خرمشهر و منابع گردشگری فرهنگی و طبیعی موجود در این شهرها را به یاد بیاورند. زیگورات چغازنبیل با قدمت ۳۲۵۰ سال، تپه‌های باستانی متعدد هفت تپه، تپه‌ها و آثار تاریخی شهر شوش، نقش‌برجسته‌های ایلامی شهر ایذه، آثار باقی‌مانده از آتشکده‌های ساسانی در مسجد سلیمان، نقش برجسته‌های الیمائیدی در ارتفاعات سوسن، شهر تمام آجری دزفول و سیستم مهندسی منحصر به فرد آبشارها و آسیاب‌های‌شوشتر، تنها بخشی از سایت‌های گردشگری این استان به حساب می‌آیند.
اگر کمی بیندیشیم متوجه می‌شویم که انواع گوناگون فعالیت‌های گردشگری در این استان قابل اجراست؛ از گردشگری جنگ در شهرهای فکٌه و چزابه و شلمچه و سوسنگرد و خرمشهر و آبادان گرفته تا ماجراجویی در صخره‌های شگفت «لالی» و قایقرانی در رودهای پرخروش دز و کرخه و کارون.
این استان پرآب‌ترین استان کشور محسوب می‌شود و در شهرهای دزفول، شوش، شوشتر، خرمشهر و اهواز، رودها از وسط شهر می‌گذرند و مناظری پدید می‌‌آورند که در دیگر شهرهای ایران کمتر می‌توان نمونه‌اش را یافت. تنها در این استان کشور است که می‌توان سوار بر کشتی شد و در رودها، از میان شهرها عبور کرد.
تنوع غدایی و همچنین تنوع محصولات باغی و کشاورزی (در این استان خرما و پرتقال و موز و برنج با هم به عمل می‌آیند) در شهرهای خوزستان قابل توجه است و در شهرهایی همچون دزفول و بهبهان گل‌های زیبا و خوشبو نیز پرورش می‌یابند.
عشایر بختیاری، قبایل عرب و امتزاج این دو، عرب-بختیاری در شهرهای مختلف خوزستان حضور دارند و انواع مراسمی که شاید در هیچ‌کجای دیگر کشورمان نامی از آن‌ها نشنیده باشیم، همچون مراسم «قهوه‌خوری» اعراب، در این استان هنوز که هنوز است برگزار می‌شود.
در خوزستان پل‌های مستحکم و زیبایی از دوران ساسانیان تا پل‌هایی که در روزگاران معاصر ساخته شده‌اند را در یک‌جا می‌بینیم. در شهری همچون خرمشهر و در کنار رود کارون که گام برداریم با یک رود-موزه مواجه می‌شویم که در هر قدمی خاطره‌ای نهفته است و بی‌روایت کسی، خود سخن می‌گوید.
زمین خوزستان زادگاه گوزن زرد و آسمانش جولانگاه عقاب‌های پرابهت و در روزگارانی نه چندان دور، دشت‌هایش میزبان شیر ایرانی بوده است و این خود از تنوع زیستی خوزستان حکایت می‌کند.
با این همه در بسیاری از گشت‌نامه‌ها (itinerary) که برای گردشگران ورودی طراحی می‌شود، نامی از خوزستان نیست. هم‌وطنان هم برای سفر به این استان دچار تردید هستند و اطلاعاتشان در مورد خوزستان کم است. ظاهرا منابع گردشگری موجود در این استان، جزو مقاصد اولیه گردشگری نیستند و این در حالی است که شهری همچون آبادان در دوران پیش از انقلاب، از لحاظ گردشگری یکی از پررونق‌ترین شهرهای ایران بود.
حداقل برای هفت‌ماه از سال، استان خوزستان می‌تواند، یکی از مقاصد گردشگری برای گردشگران داخلی و خارجی باشد، با این‌حال اگر همچون نگارنده در روزهای تعطیل آذرماه (یکی از بهترین زمان‌ها برای سفر به خوزستان) به شهرهای این استان سفر کنید، با گردشگران چندانی مواجه نمی‌شوید.
گویی هیچ تفکری برای رونق گردشگری در این استان وجود ندارد و از طرفی برای حفظ میراث طبیعی و فرهنگی تلاش چندانی صورت نمی‌گیرد. در «هفت تپه» مسیری برای بازدید گردشگران طراحی نشده و این باعث می‌شود که گردشگران به آن‌چه بر رویش گام برمی دارند، توجهی نداشته باشند. نگارنده شاهد بودم که حداقل ۵۰ تن از دانش‌آموزان مدارس یکی از شهرهای استان خوزستان که با معلمانشان برای دیدار از چغازنبیل آمده بودند، بر بالای زیگورات رفتند و بر روی آن با هیاهوی بسیار می‌دویدند.
آب رودخانه‌ی «گرگر» شوشتر در همان روزهایی که قرار بوده برایش جشن بگیرند، مملو از زباله است و به نقش‌برجسته‌های ایلامی ایذه که بنگریم ردپای بی‌توجهی مردم و مسوولین را به روشنی در‌می‌یابیم. خانه‌های زیبای شهر آجری دزفول به حال خود رها شده‌اند و جز چند خانه‌ی قدیمی که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آن‌ها را مرمت کرده، بقیه به سوی نابودی و زشتی پیش می‌روند.
جالب این است که فعالیت انجمن‌های مختلف دوست‌داران محیط زیست و میراث فرهنگی و انجمن‌های کوه‌نوردری و ادبی و … در شهرهای مختلف استان خوزستان به تناسب دیگر استان‌ها از جایگاه خوبی برخوردار است و هر کدام می‌توانند برای معرفی سایت‌های طبیعی و فرهنگی گردشگری مفید باشند ولی کماکان در گیر و دار مشکلاتی هستند که نحوه‌ی عملکردشان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
کافی است به تالاب شادگان بروید و ببینید که با توجه به ظرفیت طبیعی موجود برای گردشگری، بهره‌‌ی چندانی نصیب مردم بومی نمی‌شود و فقری که با درایت و به سادگی می‌تواند ریشه‌کن شود، چگونه بر چهره‌ی کودکان همواره سیلی می‌زند.
خلاصه این‌که، خوزستان یکی از غنی‌ترین استان‌های کشور است که نفت دارد و آب دارد و زمین دارد و از این‌ها هم که بگذریم از لحاظ گردشگری حداقل می‌تواند هم‌رتبه با استان فارس قلمداد می‌شود، با این حال جای افسوس و هزاران افسوس باقی است.
آرش نورآقایی
دیدگاه‌ها
زنده‌باد که به زودی قدمهای بزرگ بر می‌دارید…
………………………………………………………………………………………………
جواب: سلام. لطف دارید.