مهمان‌نوازی در سه قلعه

با یکی از آداب و رسوم مهمان‌نوازی در استان خراسان جنوبی (به طور خاص  شهر “سه قلعه” در شهرستان “سرایان”) آشنا شوید:

یکی از آداب جالب در رابطه با مهمان‌نوازی در منطقه “سه قلعه”، رسم “کف زدن” است که معمولا در زمستان اجرا می‌شود.

به این ترتیب که هر زمان خانواده‌ای پذیرای مهمانی باشند که در منطقه غریب است، همسایگان به احترام مهمان بعد از صرف شام به منزل میزبان رفته و به مهمان خیر مقدم می‌گویند.

در این هنگام برای هر چه صمیمانه‌تر شدن محفلشان “‌کف” می‌زنند. برای “کف زدن” دو یا سه تکه چوب ریشه گیاهی به نام “بیخ” را با یک لیوان آب ولرم در ظرف تشت مانندی می‌ریزند.

بزرگ‌ترین فرد مجلس شروع کننده مراسم است و توسط یک یا دو تکه چوب، محتوای این ظرف را هم می‌زند. این عمل توسط  تک تک افراد حاضر در مهمانی و از جمله مهمان، برای ایجاد حس تعلق و فضای صمیمانه بین مهمان و سایر افراد حاضر در مجلس‌، انجام می‌شود و تا زمانی که محتوای ظرف تبدیل به کف حجیم و سفت بشود، این عمل ادامه خواهد داشت.

گاهی اوقات در حین “کف زدن” آواز و سرود نیز خوانده می‌شود. در پایان تمامی افراد حاضر در مهمانی از “کف” میل می‌کنند.

همچنین در گذشته برای پذیرایی از مهمان در این منطقه از چای و مربا (به جای میوه) در فصل زمستان استفاده می‌شده است.

در حال حاضر به ندرت این مراسم در مهمانی‌های خانوادگی منطقه دیده می‌شود.

با تشکر از آقای پوزشیان، کارشناس بخشداری شهر سه قلعه، که این اطلاعات را در اختیار بنده قرار دادند.

پریسا بیکی

پی نوشت: دوستانی که در تهران و یا شهرستان هستند با نوشتن و ثبت کردن چنین موضوعاتی می توانند به سادگی در پروژه شناخت و ثبت مهمان نوازی ایرانی مشارکت داشته باشند. حالا منتظر هستم ببینم افرادی که برای همکاری ابراز تمایل کرده بودند، چه می کنند.

دیدگاه‌ها

  1. حلاج

    سلام. با اینکه شنیده بودم ولی خیلی اطلاعات کامل تر بهم منتقل شد. زنده باد خانم بیکی. امیدوارم در این پروژه بتونم قسمت هایی نهفته از مهمان نوازی شمال ایران بخصوص در روستاهای شرق گیلان و بخصوص در سراگاه ها ی روستایی هم آنهایی که بودند و هم آنهایی که اکنون هستند را ارائه دهم.
    …………………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام. زنده باد تو.

  2. پریسا .ب .

    سلام و سپاس از شما
    …………………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام. سپاس از شما که موضوع جالبی رو ثبت کردید.

  3. ...

    سلام
    نوشتار شما ایراد جزیی داشت : سرود نمی خوانند بلکه در اصطلاح خراسانی فریاد می کنند و فریاد، خواندن چهاربیتی (رباعی) است که اغلب از باباطاهر است . و دوم این مراسم خاص این شهر نیست در بیشتر شهرهای خراسان در شبهای زمستان اجرا می شده و این کف به همراه شیره انگور میل می شده است.
    در بیشتر روستاهای خراسان وقتی مهمان عزیزی برای فامیل یا همسایه برسد دوستان و یا آشنایان با در دست داشتن میوه نوبرانه یا نان تازه و یا ظرفی سرشیر و… به دیدن می آیند و مراسم شب چره در این خطه حظ خودش را دارد به خصوص در شبهای زمستان که بلند است و کشاورزان اسوده و فارغ از کار
    گاهی این مراسم کف زدن اگر مصادف شود با شب چهارشنبه چهارده (چهاردهم ماه قمری که در روز چهارشنبه بیفتد) خانم میزبان در روزهای قبل از این مراسم کوزه ای مهیا می کرده و به خانه دوستان و همسایه ها می رفته است هرکس شیئ کوچکی که نشانی از او باشد در کوزه می انداخته و نیت می کند .بعد کوزه را پر از اب می کردند و در شب مراسم زمانی که مردها مشغول فریاد کردن و کف زدن هستند
    زنان دختر نابالغی را بر سر کوزه می نشانند و با خواندن هر چهار بیتی یکی از اشیا داخل کوزه را در می آورد مثلا سنجاقی که پارچه ای قرمز به ان اویخته و از ان هر که باشد چهار بیتی جواب نیت اوست . این شعر خوانی و خندیدن و آرزو کردن تا پاسی از شب ادامه داشت و چه بهانه های قشنگی بود برای دور هم جمع شدن خندیدن و گپ زدن
    …………………………………………………………………………………………………………………………..
    جواب: سلام. سپاس فراوان از اطلاعاتی که ارائه کردید.

  4. ایران قبله عالم

    سلام
    الان برای اینی که نوشتید چه کار کنیم؟ ارسال کنیم براتون؟
    …………………………………………………………………………………………………………………………..
    جواب: سلام. منظورم اینه که اگر چنین مطالبی میدونید، بنویسید.

  5. م.الف.گندم

    سلام
    پیرو مطلب جنابعالی با موضوع کف زدن در سه قلعه:
    این مراسم خاص این شهر نیست در بیشتر شهرهای خراسان و به طور خاص در روستاها اجرا می شود. می شد.
    نوشته بودید سرود می خوانند که اشتباه است.به خراسانی می گویند فریاد می کنند. یعنی چهاربیتی می خوانند که همان رباعی است و بیشتر رباعی های باباطاهر.
    خانمها در شب های بلند زمستان مراسم دیگری دارند که اگر مراسم کف زدن مصادف با شب چهارشنبه و چهاردهم ماه قمری باشد با هم توام می شوند. روزهای قبل از چهارشنبه چهارده خانم میزبان کوزه ای برداشته و به خانه همسایه ها و فامیل می رود و یا انها به منزل او می ایند و نیت کرده و نشانی در کوزه می اندازند مانند دکمه ای خاص سنجاقی که به پارچه ای رنگی زده شده یا سنگی که نشانی دارد بالاخره باید با بقیه متفاوت باشد. و اخر سر کوزه را اب می کنند.
    در مراسم زمانی که مردان فریاد می کنند و کف می زنند در اتاقی دیگر دختر نابالغی بر سر کوزه می نشیند و زنان دور او جمع میشوند و او با هر رباعی که می شنوند یک نشان از کوزه آب بر می دارد شئ از ان هر کس که بود جواب نیتش همان رباعی خوانده شده است.
    این جمع خندان و امیدوار این دورهمی گرم و صمیمی دیریست که نیست و کوچه های شهر صدای خنده های بلند زنان را خیلی وقت است که نشنیده بعد از خواندن رباعی برای کلثوم به نیت سرنگون شدن هوویش شاید بیست و پنج سال باشد که کف نخورده ام.

    در روستاها وقتی برای فردی مهمان عزیزی می رسد دوستان و همسایه ها شب به دیدن آنها می آیند و اغلب با خود میوه ای نوبرانه، نان و فتیری تازه، پیاله ای سرشیر برای صبحانه مهمان می آورند ،… و در اصطلاح خراسانی « شوچراغَنه » دارند.
    ……………………………………………………………………………………………………………………………….
    جواب: سلام. خیلی خوب بود. سپاس.

  6. پریسا .ب.

    سلام و سپاس از دوستان بابت ارائه اطلاعات کامل ، فقط یک توضیح :
    منظور من از ” به طور خاص در شهر سه قلعه ” این نبود که این مراسم فقط در این شهر برگزار می شود ، بله ، این مراسم به طور کلی به منطقه خراسان مربوط می شود . منظورم این بود که اطلاعات از این شهر گردآوری شده است ، فکر می کنم نتونستم منظورم رو خوب ارائه بدم و به همین علت اشتباه برداشت شد و تمامی این اطلاعات از کارشناس بخشداری این شهر که از اهالی همان منطقه هستند ، جمع آوری شده است .
    باز هم از دوستان سپاسگذارم .
    …………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام. سپاس از شما. کارتون خوب بوده.

  7. م.الف.گندم

    سلام به نظر می رسید که نظر قبلی ارسال نشده از این رو دو باره نوشتم به همین جهت تکراری است .
    به مهمانی های شبانه در دیار خراسان چراغون یا چراغونی می گویند و گاهی شو چراغنه البته اصطلاح شوچراغنه برای خوراکی ها یی که خورده می شود نیز به کار می رود و بعضا شوچره می گویند . این خوراکی ها اغلب خشکباری است که زنان در تابستان برای چنین شبهایی در زمستان تهیه کرده اند .
    حالا چرا چراغون می گویند ؟
    – به این دلیل که هرکس به دلیل تاریکی کوچه وراه با چراغی در دست می آمده و خانه میزبان غرق در نور می شده هم به واسطه قدم مهمان و هم شاخه نوری که در دست داشته است …
    در ضمن آیا جشن های هر خطه را می شود جزو آیین مهمان نوازی دانست ؟
    …………………………………………………………………………………………………………………
    جواب: سلام. باز هم سپاس.
    شاید در لا به لای آیین جشن ها بشود، آداب مهمان نوازی را هم شناسایی کرد.

  8. محمدی

    سلام
    روزتون بخیر، بابت این پروژه با خانم خارستانی تماس گرفتم و گفتم خدمتشون که نمیتونم سه شنبه بیام، ایشونم گفتن که از طریق سایت و یا خودشون پیگیر باشم. من از قزوینم، به همراه یکی دیگه از دوستام دوست داریم که فعالیت داشته باشیم.
    استاد ما فعلا درگیر کارای تشکیل انجمن راهنمایانیم، ولی هر وقت مطالبم تکمیل شد بخش به بخش میفرستم.البته برای جلسات بعدی سعی میکنیم حتما حضور داشته باشیم. ممنون
    ……………………………………………………………………………………………………………………….
    جواب: سلام. زنده باد بچه های قزوین.

  9. Masi

    خیلی خیلی جالب بود. چقدر ازین دست رسوم داریم و ازش بی خبریم که درونشون صمیمیت فراوونی وجود داره ، چیزی که در دنیای امروز سخت بهش محتاجیم، صمیمیت ِ سالم و نشاط آور.
    …………………………………………………………………………………………………………….
    جواب: سلام. سپاس که مطالعه کردید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *