مشخصات کتاب:
سفر برگذشتنى (پابه‌پاى ناصرخسرو بر جادهٔ ابریشم به مناسبت هزارمین زاد روز او)
محمدرضا توکلى صابرى
جلد ١ و ٢، نشر قطره، تهران ١٣٩٣
…………………………………………….
سفربرگذشتنى شرح سفر دکتر توکلى صابرى در سال ١٣٨٢ به مناسبت هزارمین سالگرد تولد ناصرخسرو است. دکتر توکلى صابرى براى اولین بار مسیر سفر ناصرخسرو را به تدریج در طى هفت سال رفته و از روستاها، شهرها و کشورهایى که ناصرخسرو گذر کرده و از مزارها، مساجد، کلیساها، کاخها، قلعه‌ها، دژها و زیارتگاه‌هایى که ناصرخسرو بازدید کرده، عکس و فیلم گرفته و گزارش خود را از این دیدارها نوشته است.
ناصرخسرو اولین کسى است که سفرنامه حج نوشته است. و در هزاره پس از وى کسان بسیارى چه از کشورهاى اسلامى و چه از اروپا، آمریکا، آسیا، و استرالیا به حج رفته و گزارش سفر خود را نوشته‌اند، اما نه تنها ناصرخسرو در این کار پیشرو بوده است، بلکه سفرنامه او از هر نظر برجسته تر از همه این سفرنامه ها است.
ناصرخسرو آثار گوناگونى در زمینه شعر، فلسفه، اخلاق، و دین دارد، اما مهمترین اثر ناصر خسرو سفرنامه وى است که در آن سفر خود را از مرو به مکه و سپس به قاهره و سرانجام بازگشت خویش را به بلخ شرح مى‌دهد. او با برادرش و غلامى هندو از بیش از صد شهر عبور مى کند و از شرایط و اوضاع و احوال سفر یادداشت‌هائى بر مى‌دارد. علت سفر نیز خوابى است که وى در سن چهل و دو سالگى مى بیند و تصمیم مى گیرد که از شغل دبیرى در دستگاه سلجوقیان استعفا دهد و به حج برود.
در مدت سه سالى که ناصرخسرو در قاهره بوده است براى بار دوم و سوم باکشتى به حج مى رود. در سفر چهارم به مکه، ناصرخسرو چند ماه در آنجا مى‌ماند سپس به بلخ بر مى‌گردد. سفر او شش سال و هفت ماه و بیست و دو روز طول مى‌کشد و با حساب مسیرهاى فرعى شامل سه هزار فرسنگ مى‌شود.
سفرنامه نتیجه یادداشتهاى روزانه ناصرخسرو در هنگام سفر است. وى به هنگام سفر آنچه را مى دیده و مى شنیده است، همانند یک گزارشگر امروزى، بر کاغذى مى نوشته است و قصد عمده او ثبت وقایع و رویدادها و مشاهدات خود براى هموطنانش بوده است.
توکلى صابرى پس از هزار سال گزارشى از این سفر در این مسیر را مى دهد و نشان مى دهد که جهان در این هزاره چه دگرگونى هائى پیدا کرده است و مردمان چگونه زندگى مى کنند. از آنچه ناصرخسرو دید چه چیزهائى بر جاى مانده و چه چیزهائى از بین رفته، و چه چیزهاى نوین دیگرى به جاى آنها آمده است.
نویسنده مى نویسد: «مسیرى را که ناصرخسرو طى کرد اکنون در قلمرو ده کشور قرار دارد که میان برخى از این کشورها جنگ در جریان بود، برخى با همسایگان خود در جنگ بودند، دو کشور افغانستان و عراق هم اکنون تحت سلطه نیروهاى آمریکا هستند و فلسطین نیز در اشغال اسرائیل است. براى طى این مسیر مى بایست از همه این کشورها روادید گرفت. بعضى از این کشورها اگر مهر ورودى کشور دیگر را روى گذرنامه مى دیدند آن مسافر را به کشور خود راه نمى دادند.
توکلى صابرى به شرح مشکلات سفر خود مى‌پردازد که به کلى با مشکلات سفر ناصرخسرو متفاوت بوده است.
وى مى نویسد: «مشکلات سفر من با مشکلات سفر ناصرخسرو بسیار متفاوت بود. در زمان او ناامنى راهها به علت وجود راهزنان بى‌شمار و تهیه آب و غذا مهمترین دغدغه یک مسافر بود. من این مشکلات را نداشتم، اما در عوض گرفتن روادید از کشورها و مزاحمت ماموران امنیتى درون این کشورها مشکل بزرگ من بود. جهانى که من دیدم سریعتر حرکت مى کرد. در زمان ناصرخسرو سفر حج پیاده و یا با اسب وشتر انجام مى‌گرفت. چند سده بعد افراد ثروتمند مى توانستند در کجاوه و هودج و تخت روان به حج بروند، اما هنوز سفر حج کارى بسیار مشکل، طاقت فرسا، و خطرناک بود. سپس کشتى هاى بخارى مسافرین را به حج مى بردند. با ورود اتوموبیل به سرزمین عربستان سرعت سفر بیشتر شد. کمى بعد سفر سرعت بیشترى گرفت زیرا هواپیماى جت مسافران را به حج مى برد.
عصر من همه امکانات مادى و رفاهى پیشین را بسیار بهتر و بیشتر داشت و مسافرت سریعتر بود. اگر از زمان ناصرخسرو زنگوله شتران و آواى ساربانان سکوت صحراى حجاز را مى شکست و فضولات چهارپایان ردپا و نشانه عبور کاروانیان بود، اکنون سر و صداى موتورهاى جت و خودروهاى مختلف و گازهاى خفه کننده آنها، و زباله حاصل از مصرف بیش از حد جاى آنها را گرفته بود. اگر زبان بین المللى در زمان او زبان عربى بود، و حتى تا قرن ها بعد صحبت کردن به زبان هاى اروپائى در عربستان خطرناک بود، در زمان من حتى در سرزمین عربستان زبان انگلیسى زبان بین المللى شده بود و زبان مشترک مسلمانان بود. در ابتداى ورود به جده قران، کتاب دعا، و مناسک حج به انگیسى و زبانهاى دیگر، از جمله عربى، به زائران داده مى شد. علایم راهنمایى در جاده ها و دستورها در خانه خدا به انگلیسى هم بود. اگر در زمان او لباس و معمارى و فرهنگ اسلامى در سرزمینهاى مسیر او حاکم بود، اکنون همه فرهنگ هاى جهان تحت تاثیر فرهنگ غربى بود و بخش عظیمى از مسلمانان همانند غربیان لباس مى پوشیدند، غذا مى خورند، زندگى و حتى فکر مى کردند. نه تنها بیشترمساجد و مکانهاى عمومى مسلمان را غربیان مى ساختند، بلکه معمارى آنها متاثر از معمارى غربى بود.
اما عصر من فرق دیگرى نیز با عصر آنها داشت. آمدن به حج آسانتر و ارزانتر شده و با آسایش بیشترى همراه بود و آن نیروى جسمانى و طاقت فرسا را نمى خواست. به همین جهت تعداد حاجیان از صدها نفر در زمان ناصرخسرو به میلیونها رسیده بود. حج هم از این رو عمومى‌تر و مردمى تر شده بود. طیف هاى وسیعى از جمله مردان و کودکان و زنان، که بعضى نیز باردار بودند، به حج آمده بودند. اگر ناصرخسرو درعربستان از شیر شترنوشیدن و سوسمار خوردن شکایت داشت و مجبور بود گرسنگى بکشد، خوشبختانه من چنین نگرانى نداشتم چون آب و غذا فراوان و ارزان بود و دور تا دور خانه خدا غذافروشى هاى آمریکائى مانند هاردیز، پیتزا هات، و برگرکینک وجود داشت. راهها نیز بسیار هموار بود و خودروها مسافرین را با سرعتى بسیار بیشتر از زمانهاى گذشته به مقصد مى رساندند. حتى در عربستان اتوبوسهاى داراى تهویه زائران را از طریق بزرگراهها از شهرى به شهرى دیگر منتقل مى کرد. در منى و عرفات زایرین در چادرهاى داراى تهویه به سر مى بردند و در آن جا هم غذا و آب فراوان بود. اگر ناصرخسرو در سراسر سفر مجبور بود از شهرى به شهرى و در حمایت امیرى و یا شاهزاده اى سفر کند و ازکمک مالى آنها برخوردار شود من این مشکل را نداشتم.
کتاب سفر برگذشتنى، سفرنامه اى در سفرنامه است، زیرا نه تنها شرح مفصلى بر سفرنامهٔ ناصرخسرو است، سفرنامهٔ حج نویسنده را نیز در بر دارد. در این کتاب بخشهاى مبهم سفرنامهٔ ناصرخسرو روشن شده و براى اولین بار نکات مهمى در مورد سفرنامهٔ ناصرخسرو گزارش شده است. در این کتاب خواننده با تغییراتى که پس از هزار سال در این مسیر رخ داده است، آشنا می‌شود. این کتاب پرتو تازه‌ای بر سفرنامهٔ ناصرخسرو می‌اندازد. براى کسانى که مى خواهند ناصرخسرو را بشناسند و یا سفر نامه ناصرخسرو را بهتر بفهمند، کتاب بسیار مفیدى است. برخى از این عکسها براى اولین بار منتشر می شوند.
دکتر توکلى صابرى در پایان این مسیر دراز سرانجام به دیدار مزار ناصرخسرو در یمگان در کوهستانهاى بدخشان رفته است که آن نیز سفرنامه دیگرى است.
دیدگاه‌ها
به این میگن یک کار درست و حسابی،یعنی از بیست،بیست.باید حتما و حتما مطالعه کرد.
……………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. درسته رفیق. موفق باشی.
بسیار سفر باید تا پخته شود خامی
……………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. بله، خوب.
مطمین هستم خیلی کتاب جالب و آموختنیه
ایشالا مطالعه خواهم کرد
ممنون از اطلاع رسانیت آرش جان
……………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. ارادتمندم.
کار ارزشمندی کرده دکتر توکلی. ممنون از شما که معرفی کردین حتما میخونم
……………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. بله، ایشون کار فوق العاده ای انجام داده.
کتاب از سایت خود انتشارات قطره خریداری بفرمایید تخفیف هم دارد
……………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. سپاس بابت اطلاع رسانی.
« خدا قوت »
باید سفرنامه یِ جالبی باشه
و برام خیلی جالب بود که :
« قرآن » به زبان هایِ انگلیسی و دیگرِ زبان ها ؛
چاپ شده …
تا حالا فکر می کردم که :
فقط به زبانِ عربی ست …
=== === ===
شاید این موضوع ربطی به این پُست نداشته باشه
ولی چون برایِ خودم جالب بود
بی مناسبت ندیدم واردِ حاشیه بشم …
دیروز اتفاقِ جالبی افتاد
تو مغازه ئی بودم که تلویزیون روشن بود و برنامه یِ فوتبال داشت …
داشتند با مدیرِ محیط زیست صحبت می کردند
آقائی واردِ مغازه شد و پس از اندکی درنگ گفت:
فوتبالِ جامِ جهانی
چه ربطی به « محیطِ زیست » داره !؟
من هم بی درنگ با استفاده از اطلاعاتم در ارتباط با
« یوز « و « زیست توپ »
صحبت کردم .
خیلی خوشحال بودم که ؛
چنین اطلاعاتی دارم
آقاهه هم گفت :
چه جالب شما چنین اطلاعاتی دارید …
راستش رو بخواهید
خیلی ِ احساسِ افتخار بهم دست داد
آدرسِ سایت شما رو به چند نفر که داخلِ مغازه بودند دادم
تا بیشتر با « چیتبال » « زیست توپ » « یوز »
آشنا شوند …!
به امیدِ روزی که :
این خبرها
« جهانی » شود .
« یا هو »
……………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. زنده باشید.
بسبار عالی و جالب به نظرمیرسه و کاربردی.باید مطالعه کرد/ممنون از اطلاع رسانیتون
……………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. ارادتمندم.
سلام آقای نورآقایی
آیا شما مطلع هستید که در کشور جایی باشد که به عنوان بانک سفرنامه ، مجموعه اطلاعات و سفرنامه های مرتبط با ایران و ایرانیان ، در آنجا ثبت و ضبط شود. من مدتی است دنبال چنین منبعی هستم.اگر شما اطلاعی دارید ، من را راهنمایی کنید.
……………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. کتابخانه ملی فهرست سفرنامه ها رو داره.
آقای نورآقیی درود به شما و خدا قوت
ببخشید زیر این پستتون کامنت می زارم ولی این تیتر زیبای دنیای اقتصاد رو ببینید
http://www.donya-e-eqtesad.com/news/808677/
……………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. سپاس از شما.
سلام جناب نورآقایی من سیما صادقیان هستم. خانم سیمین ثقفی گفتند با شما تماس داشته باشم. سایت ما http://www.manahonar.com است .
ما پنج شش ساله که در زمینه ی لباس ایرانی کار می کنیم.سعی می کنیم نماد و نقوش ایرانی را روی لباس های امروزی کار کنیم و لباس سنتی مناطق مختلف ایران را نمونه سازی کرده ایم. الان هم یک سری لباس آقایان با استفاده ازنماد های محلی ایرانی آماده داریم. دلمان می خواست اگر ممکن باشد در سطح وسیع تری کارهای ما به نمایش دربیاید و ارتباط بیشتری با مردم داشته باشیم .ساکن اصفهان بودن ما اجازه ی مطرح شدن در سطح وسیع تر را به ما نداده است هر چند که از طریق سایت با همه جا در ارتباط بوده ایم.خانم ثقفی گفتند شما می توانید در این مورد راهنماییمان کنید . با تشکر از لطف شما صادقیان ۰۹۱۳۸۱۱۳۳۱۶
……………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام سیما جان. زنده باشی. خیلی خیلی خوب بود. امیدوارم بتونیم با هم در تماس باشیم و کار کنیم. موفق باشید و پایدار.
سلام
بسیار جالب بود.
سپاس فراوان .
آنچه که شخصا در سفرنامه ی ناصرخسرو برای من جالب است دیدگاه فیلسوف مآبانۀ آمیخته به طنز ناصر خسرو در بیان روابط انسانی و عادات و فرهنگهای مختلف است. این طرز نگرش و بیان موجب شده تا این سفرنامه منشا متل ها و مثلهایی شود . مثلا داستان بقال خرزویل (مردی که ادعای داشتن همه جور اجناس را داشته اما پای عمل که میرسد هر قلم را میپرسند میگوید اینرا ندارم!) را خود ناصرخسرو بعنوان شخصیت قابل تعمیم به بسیاری از انسانها عنوان میکند واز آن مثل میسازد. یا مهمان نوازی مردی از اهالی دربند که وقتی ناصرخسرو از او میپرسد سوغات از حج چه برایت بیاورم درپاسخ میگوید اگر در راه بازگشت دوباره میزبانت شوم بهترین سوغات است، نمودی از میهمان نوازی ایرانیست.
اما متاسفانه امروزه بدلیل پیچیدگی ارتباطات انسانی از یکسو و سهولت ارتباطات غیرمستقیم از سوی دیگر، روابط انسانی و پیامدهای آن کمتر در سفرنامه ها لحاظ شده و نمود می یابد. رفتارهای خالصانه و انسانی کمتر مورد توجه قرار میگیرند ، داستانهایی که در سفر از زبان اهالی بومی میشنویم را کمتر مکتوب میکنیم.و این شاید وظیفه ی تک تک ماست که موشکافانه تر به مقوله ی فرهنگها و ارتباطات انسانی در سفرها بپردازیم و برای مکتوب نمودن و ثبت آنها راهی بیابیم.
……………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. دست شما درد نکنه برای نوشتن این متن.
من اعتراف می کنم وقتی اسم سفر می یاد اول از همه یه جمله تو ذهنم نقش می بنده:چه خوب که منابع مالیش تامینه
……………………………………………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. یک کم باید فکرتون رو عوض کنید.
دانلود کتاب ۵۰۰ مکانی که بهتر است پیش از نابود شدنشان به آنجا بروید
http://booktolearn.com/?p=1277
……………………………………………………………………………………………………………
جواب: سلام. سپاس فراوان.
واقعا کار قابل تقدیری انجام دادن، دمشون گرم….و نکاتی که جهت تفاوت سفرشون گفته بودن خیلی جای تفکر داشت، قسمت های واضح ماجرا مثل وسیله نقلیه و غذا منظورم نیست، نکات ریزی که خوب بهش توجه کردن مد نظرم بود.
دستمریزاد داره.
………………………………………………………………………………………….
جواب: سلام. سپاس که همراه هستید.