شناخت دکتر منوچهر ستوده -۲

یکی از موارد بسیار جالب توجه در پژوهش استاد منوچهر ستوده، دقت در اندازه‌گیری‌های بناهای تاریخی است.

به توصیف ایشان در رابطه با “بقعه‌ی شیخ تاج‌الدین محمود خیوی در لمیر محله آستارا” توجه بفرمایید:

“کنار یکی از شعب طرف راست رودخانه‌ی آستارا، پوزه کوهی است که مسلط بر اراضی شالی‌زار اطراف است. در میان جنگلی از درختان کیش قدیمی که دوازده اصله آن‌ها بسیار کهن است و زیر سایه‌ی سه درخت آزاد قطور کهنسال، بنائی مکعب شکل از سنگ و آجر است. قسمت پایین چهار دیوار بنا، سنگ تراشیده و ارتفاع آن در دیوارهای جنوبی و غربی و شمالی ۲۵۰ سانتی‌متر و طرف شرقی ۳۵۰ سانتی‌متر است. مابقی ارتفاع دیوارها تا ۵۸۰ سانتی‌متر که ارتفاع اصلی بنا غیر از گنبد است، از آجر چیده شده است. ابعاد ضلع شرقی و غربی از خارج ۵۲۰ سانتی‌متر و اضلاع شمالی و جنوبی ۵۱۰ سانتی‌متر است. بام این بنا، گنبدی مدور آجری است که آب‌روی آن به دو ناودان سنگی که در دو گوشه‌ی اضلاع جنوبی و شمالی تعبیه شده است، منتهی می‌شود. درِ ورودی شرقی به عرض ۷۶ سانتی‌متر و ارتفاع ۱۶۷ سانتی‌متر است. از این در وارد اطاقی به ابعاد ۳۷۳ سانتی‌متر می‌شود. در سه دیوار غربی و جنوبی و شمالی به ترتیب، پنجره‌هایی به ابعاد ۵۳ سانتی‌متر * ۹۲ سانتی‌متر، و ۴۵ سانتی‌متر * ۹۲ سانتی‌متر، و ۴۷ سانتی‌متر * ۹۳ سانتی‌متر، با طاقی هلالی بنا شده است که هر سه پنجره آهنی مشبک است و از خارج توری دارد.”

استاد نه تنها به اندازه‌گیری دقیق جزییات بنا (دیوارها، درها، پنجره‌ها) پرداخته‌اند و جنس مصالح به‌کار رفته شده را ذکر کرده‌اند بلکه نسبت به فضا و محیط اطراف و حتی تعداد درختان بی‌توجه نبوده‌اند.

به عنوان نمونه توجه بفرمایید: “هر سه پنجره آهنی مشبک است و از خارج توری دارد.”

هرجا سنگ قبری بوده که اهمیت داشته، آن را نیز اندازه گرفته‌اند:

“…قبر شمالی سنگی به طول ۲۱۰ و عرض ۷۲ و ارتفاع ۲۸ سانتی‌متر دارد…”

از هیچ عبارت نوشته شده بر روی بناها و سنگ قبرها بی‌اعتنا نگذشته‌اند:

“بر بدنه‌ی خارج سنگی که بر بالای سر شیخ محمود است، این عبارات خوانده می‌‌شود.

هذا مرقد الشیخ العالم العامل الفاضل الکامل الزاهد العابد تاج المله و الدین محمود بن الشیخ هدیه الخیوی طاب ثراهما توفی ضحوه الحادی و العشر من جمادی سنه اثنین و ثلثین و سبعمایه

بر طرف دیگر سنگی که روی آن به طرف قبر شیخ است، نقش و نگار زیبا و اطراف آن دو بیت شعر عربی از ابوالعتاهیه است…”

استاد هنگامی که مکانی را معرفی می‌کند راه دسترسی به آن را هم متذکر می‌شود:

“برای رسیدن به قبرستان آقا مسجد، از گنج‌ کشی به گول و اومید مرزی و خدر کشی می‌توان رفت و در این‌جا پس از گذشتن از آب رودخانه و پیمودن سربالایی سمت راست رودخانه، به آقا مسجد می‌رسیم. راه دیگر از گول به بش اولری و قبل از رسیدن به رودخانه به راه سابق بر می‌خورد.

اراضی آقا مسجد جزء دهکده بش اولری و این دهکده جزء دیهای حیران است.”

ادامه دارد…